ECB en EU op ramkoers: inflatie, schulden en dreigende oorlogseconomie

De Europese auto-industrie is door de klimaathysterie volledig ten gronde gericht en gaat momenteel gebukt onder massaontslagen en fabriekssluitingen. Merken als Volkswagen, Porsche, BMW, Mercedes-Benz, Fiat en Peugeot vechten om te overleven. Terwijl er nog pogingen worden gedaan om het absurde verbod op de productie van benzine- en dieselauto’s – het groene kroonjuweel van voormalig Eurocommissaris Frans Timmermans – terug te draaien, komt de helpende hand nu opvallend genoeg van dezelfde overheid die de sector eerder om zeep hielp.

In een geheim overleg bij Volkswagen is toegezegd dat men nog een moeilijk jaar tegemoet zal zien met tienduizenden ontslagen en onverkochte auto’s, maar vervolgens zal Volkswagen zich volledig gaan storten op de oorlogsindustrie, waardoor het concern ‘gered’ kan worden.

Een concern als ons eigen VDL zwichtte al eerder voor de verleidingen van een oorlog; er zullen er dus nog velen gaan volgen. Ben dus niet verbaasd indien in de komende maanden ook autoconcerns oorlogsretoriek gaan uitslaan; zij trachten slechts te overleven en kunnen de helpende hand verwachten van hen die ook zo graag oorlog voeren: de politiek en de bancaire wereld. We zijn benieuwd hoeveel sms’jes Ursula von der Leyen alweer heeft moeten wissen met toezeggingen voor dikke contracten, dit keer met de auto-industrie.

Steeds meer partijen worden afhankelijk gemaakt van de oorlogsmachinerie, en wat maakt het ook uit: slachtoffer is tenslotte de burgerbevolking, terwijl banken, politiek en industrie er wel bij varen.

In deze aflevering van een reeks gesprekken tussen Twan Houben en econoom en voormalig directielid van De Nederlandsche Bank Lex Hoogduin staat het fenomeen Eurobonds centraal. Wat zijn Eurobonds precies, waarom zijn ze ingevoerd, en welke gevolgen hebben ze op de lange termijn voor nationale begrotingen, schulden en soevereiniteit binnen de Europese Unie? Door de gezamenlijke leningstrategie van de Europese Commissie schuift de macht in stilte van nationale hoofdsteden naar Brussel.

Wat begon als een tijdelijke noodmaatregel tijdens de coronacrisis ontwikkelt zich tot een permanent financieringsmechanisme: Eurobonds. Hiermee leent de Europese Commissie (EC) op de kapitaalmarkt en sluist het geld door naar lidstaten. Deze aanpak heeft vergaande gevolgen voor nationale begrotingen, staatsschulden, rentelasten én de soevereiniteit van lidstaten.

Begrotingsregels worden omzeild

Lidstaten kunnen via de EC uitgaven doen buiten hun eigen begroting om. Daarmee worden de Europese begrotingsregels (zoals het Stabiliteits- en Groeipact) feitelijk omzeild. Dat is vooral aantrekkelijk voor landen met hoge schulden, zoals Italië, Frankrijk en België. Voor landen als Nederland, die hameren op begrotingsdiscipline, betekent dit een ondermijning van het bestaande financiële toezicht.

Lening of gift: het verschil in impact

Of de middelen als lening of gift worden verstrekt, is cruciaal. Leningen tellen mee in de nationale staatsschuld, giften niet. Veel lidstaten hebben daarom een voorkeur voor giften: zij vergroten hun leencapaciteit zonder de schuld te verhogen. De huidige Eurobond-constructies voor herbewapening (€150 mrd) en bredere financiering (€400+ mrd) bestaan echter vooral uit leningen — met directe impact op de staatsschuld.

Nederland subsidieert via hogere rente

Landen met een sterke kredietwaardigheid, zoals Nederland, kunnen zelf goedkoper lenen dan de EU. Toch betalen ze via Eurobonds mee tegen een hogere rente. Voor financieel zwakkere landen betekent dit juist een voordeel: zij lenen via de EC goedkoper dan zelfstandig. De Commissie fungeert zo als herverdeler van financieringskosten — een vorm van stille subsidiëring.

Van financieel instrument naar politieke macht

Met de leningen komt ook toezicht. De EC oefent invloed uit op de besteding van het geld — zoals bij het coronaherstelfonds en nu bij herbewapening. Nationale parlementen leveren zo zeggenschap in over uitgaven waarvoor ze wel verantwoordelijk zijn. Deze verschuiving van controle wordt zelden publiek besproken, maar raakt direct aan de nationale democratie.

Van uitzondering naar systeem

Volgens artikel 123 van het EU-verdrag mag de EC alleen lenen bij uitzonderlijke crises. Maar nu bijna elke uitdaging als “crisis” wordt bestempeld — van pandemieën tot geopolitieke spanningen — dreigt de uitzondering de norm te worden. Critici, waaronder Lex Hoogduin, zien hierin een sluipende machtsovername. Eurobonds zijn allang geen technisch instrument meer, maar een opstap naar verdere federalisering van de EU, mogelijk richting een Europees ministerie van Financiën.

Conclusie: stille revolutie in EU-financiën

Eurobonds zijn meer dan een manier om financiering te regelen. Ze betekenen een fundamentele verschuiving in de machtsverhoudingen binnen Europa. Zonder expliciet politiek debat verschuift de zeggenschap over begrotingen van nationale parlementen naar Europese instellingen. Wat vandaag nog ‘nood’ heet, kan morgen permanent beleid zijn.

Emeritus hoogleraar economie Lex Hoogduin bespreekt samen met Indepen’s Twan Houben de impact van het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) op de Nederlandse economie gedurende de afgelopen vijftien jaar. In hun analyse staan twee hoofdpunten centraal: de onverantwoordelijke stijging van de huizenprijzen en het onvoldoende waarborgen van prijsstabiliteit.

De primaire taak van de ECB is het handhaven van prijsstabiliteit in de eurozone, met een inflatiedoelstelling van ongeveer 2 procent. Volgens Hoogduin is de centrale bank in die opdracht duidelijk tekortgeschoten. In de periode tussen 2010 en 2025 is de inflatie herhaaldelijk boven die norm uitgekomen, met als gevolg een verlies aan koopkracht en economische voorspelbaarheid voor huishoudens en bedrijven.

Naast de inflatieproblematiek wijst Hoogduin op de negatieve gevolgen van het ruimhartige monetaire beleid van de ECB — met name de aanhoudend lage rentetarieven en de verruiming van de geldhoeveelheid. Deze maatregelen, bedoeld om economische groei aan te jagen, hebben volgens hem geleid tot verstoring van de financiële markten, met name in de pensioenwereld en op de woningmarkt.

Een van de meest in het oog springende effecten is de explosieve stijging van de huizenprijzen in Nederland. Door goedkoop geld en een aanhoudende vraag naar vastgoed zijn de huizenprijzen in de afgelopen jaren ongekend gestegen. Hoewel Hoogduin erkent dat binnenlandse factoren, zoals de stikstofregels en andere regulerende beperkingen, grote obstakels vormen voor woningbouw, stelt hij dat het ECB-beleid deze prijsstijgingen aanzienlijk heeft verergerd.

De combinatie van monetair beleid en nationale regelgeving heeft geleid tot een situatie waarin starters nauwelijks nog toegang hebben tot de woningmarkt, en waarin pensioensectoren onder druk staan vanwege lage renteopbrengsten. Volgens Hoogduin is dit een duidelijk signaal dat het ECB-beleid niet alleen haar primaire doelstelling heeft gemist, maar ook ongewenste neveneffecten heeft veroorzaakt die diep ingrijpen in de Nederlandse samenleving.

De eindconclusie van de analyse is dan ook duidelijk: de ECB verdient een onvoldoende voor haar prestaties op het gebied van prijsstabiliteit en heeft met haar beleid bijgedragen aan het ontstaan van serieuze economische knelpunten in Nederland.