Niemand is bang van mpox, maar Tedros gaat z’n best doen

We hebben er weer één. Een nieuwe internationale noodsituatie! Tedros Adhanom Ghebreyesus, de voorzitter van de World Health Organization (WHO), riep hem afgelopen woensdag uit tijdens een persconferentie. Vanaf nu moeten we ons zorgen gaan maken over het apenpokken- of mpox-virus. Het is zo gevaarlijk, dat alleen massavaccinaties met nauwelijks geteste vaccins de wereld van de ondergang kunnen redden. Vindt de WHO.

Ghebreyesus’ persconferentie staat integraal op X. Hij is eerlijk gezegd nogal saai, maar dat geldt niet voor de reacties eronder. Ze liegen er niet om. De verwensingen, memes en scheldpartijen vliegen je om de oren. Niemand heeft zin in alwéér een pandemische crisis. Zeker niet nadat in de zomer van 2022, nota bene tijdens de coronacrisis, de WHO ook al een mpox-uitbraak uitriep tot een internationale noodsituatie.

Niet/wel gevaarlijk voor mensen

Mpox (monkeypox) is een mysterieus virus. Het is in de jaren vijftig ontdekt in een Deens laboratorium dat onderzoek deed naar een goedaardige ziekte onder apen die niet kon overspringen naar mensen. In 1970 rapporteerden artsen, die in Congo de pokken probeerden te bestrijden, het eerste geval waarbij een mens door mpox was besmet.

Het mpoxvirus waarover de WHO in 2022 de alarmklok luidde, was een variant van het virus die tot dan betrekkelijk zeldzaam was. Die variant – virologen noemen hem clade-2 – was niet alleen overgesprongen van apen naar mensen, maar had ook geleerd om zich van mens tot mens te verspreiden via lichamelijk en vooral seksueel contact. De variant circuleerde in westerse landen vooral onder homoseksuelen die actief waren in de SM-scene.

Nederland

In Nederland telde RIVM sinds de zomer van 2022 ongeveer 1300 mpox-gevallen. Bijna allemaal kwamen ze in de zomer aan het licht. Al in de herfst was de besmettingsgolf even snel verdwenen als hij was opgekomen. Van sterfgevallen was geen sprake.

Tijdens de 2022-uitbraak hebben artsen risicogroepen gevaccineerd, maar volgens RIVM hebben die vaccins geen grote rol gespeeld in het verdwijnen van de ziekte. Het uitdoven van mpox was uitstekend verklaarbaar. Wie is besmet met mpox, voelt zich dikwijls beroerd en heeft weinig zin om zich onder de mensen te begeven. Tegelijkertijd laat het virus met vocht en pus gevulde puisten ontstaan die allesbehalve uitnodigen tot intiem lichamelijk contact.

Symptomen van besmetting met mpox zijn onder meer koorts, hoofdpijn, spierpijn, lusteloosheid, gezwollen lymfeklieren en keelpijn. Daarnaast kunnen er op de huid, vaak in de buurt van de plaats waar het virus het lichaam is binnengekomen, met vloeistof gevulde puisten ontstaan. Als die puisten zijn verdwenen en de huid zich heeft hersteld, is het virus verdwenen.

Nieuwe mutatie

De clade-2-variant van mpox circuleert nog steeds in Afrika, maar de variant waarover de WHO zich nu zorgen maakt, is een mutatie van het originele clade-1-mpox-virus. Virologen noemen de mutatie clade-1B.

Dit virus is pas enkele maanden in beeld. Toen Ghebreyesus de internationale noodsituatie uitriep, waren er in totaal ongeveer viertienduizend gevallen bekend. Daarvan hadden er vijfhonderd een dodelijke afloop. Ook deze mpoxvariant wordt waarschijnlijk vooral verspreid door seks.

De nieuwe clade-1B-mutant dook op in vluchtelingenkampen in het Oosten van Congo, maar verspreidt zich nu ook in buurlanden als Kenia, Burundi, Rwanda en Uganda. Het gaat om ongeveer 100 gevallen. De Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention adviseren reizigers naar die landen eerst een vaccin te halen voordat ze op het vliegtuig stappen.

‘Emergency use’

Er zijn beproefde vaccins die beschermen tegen mpox, maar de WHO is daarover niet tevreden. Een week voordat Ghebreyesus de mpoxuitbraak tot internationale noodtoestand had verklaard, had hij producenten van vaccins al opgeroepen om zich te melden. De WHO was bereid om mpoxvaccins ‘for emergency use’ te laten goedkeuren, liet Ghebreyesus weten. Dat betekent dat, net zoals dat met de COVID-19-vaccins is gebeurd, de producenten de veiligheid en de werkzaamheid van hun vaccins niet goed hoeven te laten onderzoeken.

De WHO zorgt er vervolgens via organisaties als Gavi en Unicef wel voor dat de landen de in elkaar geflanste vaccins kopen en er hun bevolking mee inspuiten. Tijdens de coronacrisis hebben we gezien hoe goed dat systeem werkt.

Natuurlijk heeft de WHO voor al die belangrijke klus nodig. Ghebreyesus schat dat hij met 155 miljoen dollar al een heel eind komt. De eerste mails naar rijke landen en nog rijkere sponsoren met een verzoek om geld over te maken zijn al verstuurd.

Nut?

Het is overigens nog maar de vraag of de Afrikaanse landen, die nu misschien aan de vooravond van een continentale mpoxuitbraak staan, geholpen zijn met de ongeteste vaccins, die straks met geld van de westerse belastingbetalers en westerse miljardairs (die geen belasting betalen) worden geproduceerd.

De overweldigende meerderheid van de Congolezen die risico loopt op besmetting met mpox verblijft noodgedwongen in vluchtelingenkampen. In 2023 schatte de Verenigde Naties dat er in Congo als gevolg van gewelddadige conflicten vijf tot zes miljoen op de vlucht waren. Uit de vluchtelingenkampen sijpelen berichten over geweld, verkrachtingen, onhygiënische leefomstandigheden en een gebrek aan drinkwater en voedsel.

Onder zulke omstandigheden functioneert het immuunsysteem beroerd, krijgen virussen alle kans om zich te verspreiden en kunnen zelfs de meest onschuldige pathogenen dodelijk worden. Maar als je een verleden hebt als dat van Tedros Adhanom Gheberyesus, zie je zulke details makkelijk over het hoofd.

Samen met ons impact maken? Dat kan! Of het nu gaat om een kleine eenmalige donatie of een maandelijkse donatie, wij zijn jullie dankbaar voor elke donatie! Doneren kan hier.