Slaven van de Staat, of vrije individuen?

Box 3, officieel de belasting op sparen en beleggen, is ooit bedacht als manier om mensen met flink vermogen een bijdrage te laten leveren aan de staatskas. Prima idee. Wie veel heeft, betaalt ook wat. Maar inmiddels lijkt box 3 steeds meer op een bodemloze grabbelton waarin de overheid van alles propt wat ze lastig vindt om eerlijk te belasten.

Wat begon als een belasting op rendement, is verworden tot een systeem dat vaak geen rekening houdt met wat mensen écht verdienen. Je betaalt namelijk niet over wat je aan rente of winst maakt, maar over een fictief rendement dat de Belastingdienst zélf verzint. En dat percentage ligt soms mijlenver van de werkelijkheid. Heb je spaargeld staan dat nauwelijks rente oplevert? Jammer dan. De fiscus doet alsof je een beleggingsgoeroe bent.

En nu wordt het interessanter: steeds meer regelingen, constructies en vermogensbestanddelen schuiven richting box 3. Van tweede huizen tot spaargeld van ondernemers, van tijdelijke beleggingen tot familieleningen – alles verdwijnt langzaam maar zeker in deze belastingdoos. Waarom? Omdat het makkelijker is. En omdat de overheid op zoek is naar extra inkomsten, maar de pijn niet openlijk wil verdelen.

Het probleem? Box 3 houdt geen rekening met schulden, verplichtingen of het feit dat spaargeld ook vaak dient als buffer, pensioen of simpelweg financiële rust. Het is een bot systeem in een wereld die vraagt om nuance.

Als de overheid zo doorgaat, verandert box 3 van een belasting op vermogen in een belasting op voorzichtigheid. Want wie spaart, betaalt. Wie risico neemt, soms ook. Maar wie niets heeft? Die krijgt toeslagen.

En zo belanden we in een systeem waar verstandig financieel gedrag wordt gestraft – en dat is precies wat belasting niet zou moeten doen.

Toen in 2020 het zogenaamde ‘coronaherstelfonds’ werd opgericht zal menigeen gedacht hebben dat er IC-plekken en ziekenhuizen van deze 750 miljard euro aan Europese leningen en giften zouden worden gebouwd. Een enkeling (jawel, alwéér uit die hoek) zag het grote coronabedrog al van héél ver aankomen, niets is toeval immers. Het coronaherstelfonds was een ordinaire bankroof zonder wapens, maar met een hoop geschreeuw. Waren het niet Italië en Spanje die Nederland uitmaakten voor van alles en nog wat omdat ‘we’ niet meteen over de brug kwamen? Uiteindelijk ging ook Nederland voor de bijl.

Nadat de Europese banken hun wankele balansen konden spekken met Europese leningen volgde een eruptie aan ‘gratis geld’ dat door de zuidelijke landen is gebruikt voor allerhande Brusselse hobby’s. Zoals Italianen sponsoren met zonnepanelen, accu’s en verbouwingen, de zogenaamde ‘Superbonus 110’. In Nederland kregen we in september 2024, vier jaar later, de eerste fooi uit het coronaherstelfonds van 750 miljard: een schamele 1,3 miljard euro. Om nog meer geld uit het coronaherstelfonds te kunnen krijgen diende het pensioenstelsel aangepast te worden, een strikte voorwaarde.

Van het coronaherstelfonds blijkt nauwelijks een cent nog te traceren. Het coronaherstelfonds blijkt een weelderige Brusselse geldfontein. Het is onduidelijk of de burger waar voor zijn geld krijgt. De grote vraag is dan ook: wie wint de jackpot uit het coronaherstelfonds? Er werd in ieder geval lustig gestolen uit de coronapot. En plots is daar de Europese Rekenkamer. Iedereen schrikt wakker. Het is compleet absurd. Er komt een vernietigend oordeel. Kritisch Nederland (u weet wel, die uit die ene hoek) heeft op alle fronten gelijk gekregen. Het NRC schrijft zelfs ‘niet voor herhaling vatbaar’.

Wat moet er nog gebeuren voordat Nederland écht in de gaten krijgt dat de EU Nederland meer kwaad dan goed doet? Er zijn namelijk nog twee zeer belangrijke thema’s die eenzelfde patroon volgen: het EU-fonds voor bewapening (huh, ReArm Europe alweer 800 miljard?) en de EU die aast op de miljarden uit ons eigen pensioenfonds. Dit laatste onderwerp wordt op dit moment op allerhande manieren getorpedeerd om vooral te voorkomen dat de Nederlander inspraak krijgt in zijn éígen geld. De Tweede Kamer doet alsof het haar geld is, de banken doen alsof het hun geld is, maar het is niets anders dan uitgesteld loon van de burger en eigendom van de burger. De hoogste baas van de Nederlandsche Bank zegt over het casinopensioen dit ‘op de tast te doen’.

Hoe is het spreekwoord ook alweer? Een ezel stoot zich….? Laat het coronaherstelfonds een waarschuwing zijn voor alle andere megaprojecten. En als de Tweede Kamer, waarbij de leden zelf niet getroffen worden, verlekkerd naar de grote pensioenpot van ons Nederlanders kijkt, wees dan nogmaals gewaarschuwd. De enige voorvechtster in de Tweede Kamer, Agnes Joseph, wordt inmiddels op alle manieren gedemoniseerd, en wanneer zagen we dat eerder? Juist ja, in die periode. Alleen al het geschommel van de beurs sinds het aantreden van Trump had uw pensioen kunnen laten verdampen, en dan was Trump het schuldige, en niet de Tweede Kamer of het casinopensioen. Neem dat nu maar eens aan van ondergetekende (jawel, alwéér uit die hoek). Het doel is úw geld, en of dat nu in een coronaherstelfonds, een ReArm Europe-pot of rechtstreeks uit uw pensioenpot wordt geroofd interesseert niemand in Den Haag of Brussel. Het koppelen van het coronaherstelfonds aan het nieuwe pensioenstelsel is niets anders dan de deur openzetten voor de volgende roof. En tot welke corruptie het coronaherstelfonds heeft geleid weten we inmiddels.

Wanneer is het eigenlijk begonnen, dat we ouders die hun kinderen helpen ineens als probleem zijn gaan zien? In de Telegraaf, Volkskrant, NOS en andere mainstream media klinkt steeds vaker dezelfde ondertoon: het aantal starters op de woningmarkt dat een schenking krijgt van ouders neemt toe, en dat zou een kwalijke zaak zijn. Maar is dat werkelijk het probleem? Nee, dat is een warm gebaar van ouders die hun kinderen willen bijstaan in een tijd waarin starters het bijna onmogelijk wordt gemaakt om een woning te bemachtigen.

Wie zijn die ouders? Dat zijn mensen die jarenlang keihard hebben gewerkt. Die vakanties opofferen, langer doorwerken, soms zelfs een extra hypotheek op hun eigen huis nemen. Niet voor luxe, maar om hun kinderen een toekomst te geven. Dat is geen elitegedrag, dat is ouderliefde. Daar moet je trots op zijn.

Johan Derksen – misschien niet ieders lichtende voorbeeld, maar vaak een scherpe stem van het volk – zei het pas nog in Vandaag Inside: “Ik zit hier om een reden, om de poen. Ik heb drie kinderen en die hebben dezelfde problemen als alle jonge mensen in Nederland: die kunnen geen fatsoenlijk huis kopen. En omdat ik doorwerk kan ik ze alle drie helpen. En dat geeft me ontzettend veel voldoening.” Een uitspraak die – hoe je ook over hem denkt – bij velen precies de juiste snaar raakt.

En wat doet de overheid? In plaats van dankbaarheid te tonen, komen ze met erf- en schenkbelastingen om het mensen nóg moeilijker te maken hun eigen kinderen te helpen. Onvoorstelbaar want het ontmoedigt precies dat wat de samenleving sterker maakt: intergenerationele steun.

Vraag en aanbod

Het woningtekort in ons land is inderdaad een bloody shame. Maar het is onterecht dat mensen met wat vermogen worden weggezet als de schuldigen van de torenhoge huizenprijzen. De oorzaken liggen elders. Zoals op elke markt bepalen vraag en aanbod de prijs – en juist die verhouding is volledig uit balans.

In 1995 kostte een gemiddeld huis vier keer een modaal jaarinkomen. Nu is dat ruim tien keer. De vraag naar woningen is geëxplodeerd. Eén van de grootste factoren daarbij is migratie. In 2023 groeide de bevolking met ruim 130.000 mensen – grotendeels door migratie. Vrijwel al deze nieuwkomers hebben recht op huisvesting. Dat zet directe druk op de woningvoorraad, zeker in steden waar ook starters en lagere inkomensgroepen van afhankelijk zijn. Daarnaast lopen jaarlijks tienduizenden duurzame relaties stuk, wat de woningvraag verder vergroot. Verschillende deskundigen pleiten voor investeren in relatietherapie en scheidingspreventie – bijvoorbeeld via het basispakket van de zorgverzekering. Dit zou niet alleen menselijk leed voorkomen, maar ook verlichting geven op de woningmarkt.

Aan de aanbodkant is het niet beter. Regels, procedures en ondoordachte wetten maken bouwen onhaalbaar. Het gevolg? De bouw loopt vast in een moeras van regeldrift, waardoor er nauwelijks nieuwe woningen bijkomen. Door de ‘renteaftrekbeperking’ mogen bedrijven financieringskosten nauwelijks aftrekken, waardoor projecten onrendabel worden. Iedereen in de bouw roept: zo lukt het niet. En toch gebeurt er niets. Het verschuilen achter juridische uitspraken is inmiddels een standaardrecept geworden voor stilstand.

Complexe problematiek

En laten we niet vergeten: de overheid is zelf de wetgever. Ze kan wetten aanpassen. Steeds wijzen naar juridische uitspraken is afschuiven. De sleutel ligt in Den Haag.

Deze situatie zag je dertig jaar geleden al aankomen. Het is het gevolg van een beleidscultuur waarin kortetermijndenken, politieke afschuifreflexen en ideologische schommelingen woningbouw jarenlang verlamd hebben. Het huidige kabinet draagt daar niet volledig de schuld van, maar het heeft wél de verantwoordelijkheid – en inmiddels ook genoeg tijd gehad – om het op te lossen. En ja, ze zetten stappen, maar de tegenwerking die ze ervaren komt niet alleen uit regels en rechtspraak, maar ook uit ideologisch fanatisme, bestuurlijke angst en een politiek klimaat waarin niemand z’n vingers durft te branden.

De impasse doorbreken

De echte oplossing? Maak bouwen weer mogelijk. Schaf de renteaftrekbeperking af. Durf te kiezen. Denk na over immigratie. Investeer in relaties.

In plaats van die solidariteit te belasten en verdacht te maken, zouden we haar moeten koesteren – of raken we ook dat morele kompas kwijt? Laten we ophouden met ouders de schuld te geven van wat decennialang is scheefgegroeid. Zij hebben het probleem niet veroorzaakt – ze verzachten het. Ouders die hun kinderen helpen, laten zien waar Nederland echt op draait: op steun, loyaliteit en liefde. Geen privilege, maar precies de solidariteit die we nu nodig hebben. De impasse is te doorbreken – als we eindelijk durven te kiezen voor wat écht telt.