Mega protest door Europese boeren in Brussel

Ieder jaar vind ik het een uitdaging om te voorspellen hoe het nieuwe jaar er uit gaat zien in termen van economische en maatschappelijke ontwikkelingen. Daarbij kijk ik naar wat organisaties als de ECB, DNB en CBS daarover schrijven. Maar toch ook naar wat vermogensbeheerders als BlackRock en vakbladen als The Economist te melden hebben.

Hoe de Europese Centrale Bank naar 2025 kijkt

Op deze website is in detail na te lezen wat de Europese Centrale Bank (ECB) in 2025 ziet gebeuren:

• De gemiddelde inflatie in de EU daalt vanaf april 2025 naar circa 2 procent.
• Lonen zullen nog significant stijgen (heeft dat geen invloed op stijgende inflatie?).
• Nieuwe ‘groene’ wetgeving voor CO₂-reductie zal de EU-economie in 2025 met 0,1 procent doen krimpen, terwijl het de inflatie met 0,2 procent verhoogt.
• Totale groei van het bruto nationaal product (bnp) van de EU zal in 2025 op 1,2 procent uitkomen.
• Om die 1,2 procent groei te realiseren, moet de ECB de rente in 2025 zeer fors verlagen tot 2 procent of lager. Dat is meer dan een halvering ten opzichte van de 4,5 procent medio 2024.
• Als gevolg van de renteverlagingen, gaan mensen weer meer uitgeven omdat de spaarrente weer richting nul procent gaat. Bedrijven gaan door het goedkopere geld weer meer investeren dan in 2024.
• Als gevolg van de renteverlagingen in 2025 zullen de huizenprijzen in de EU nog verder gaan stijgen. Dat geldt ook voor de huurprijzen.

Al met al geen erg rooskleurig beeld voor de gemiddelde Europeaan.

(Bron: ECB)

Wat gebeurt er in 2025 volgens De Nederlandsche Bank?

De Nederlandsche Bank (DNB) heeft voorspellingen gedaan voor Nederland in 2025. Samengevat komt 2025 op het volgende neer:

• De Nederlandse economie groeit met 1,5 procent. Dat is ietsje (0,3 procent) beter dan het EU-gemiddelde.
• De inflatie van 3,2 procent is helaas aanmerkelijk slechter dan gemiddeld in de EU (2 procent).
• De Nederlandse inflatie wordt in belangrijke mate aangedreven door binnenlandse factoren: hoge vraag, hoge loongroei en stijging van huren. Ook de verhoging van belastingen op bijvoorbeeld tabak en hotelovernachtingen dragen bij aan de inflatie in Nederland.
• De grootste bedreigingen van de bovengenoemde cijfers zijn de plannen voor een handelsoorlog met de EU vanuit de Trump- regering en een verdere escalatie van de spanningen rond Oekraïne. Alleen al de plannen van Trump kunnen de groeicijfers voor 2025 in Nederland halveren.

Hoe kijkt BlackRock tegen 2025 aan?

De meeste lezers van Indepen zijn, net als ik, geen fan van BlackRock. Toch is het verstandig kennis te nemen van zijn inzichten, gebaseerd op gegevens uit het grootste economische IT-netwerk ter wereld, Aladdin.

In dit jaarrapport geeft BlackRock zijn visie op 2025. BlackRock hanteert daarbij de visie dat de wereld niet meer in een normale conjunctuurcyclus zit, maar een trendbreuk meemaakt van alles dat economisch voorspelbaar was door megakrachten zoals AI. Die krachten brengen een ongekende economische transformatie teweeg. De details zijn in dit document uitgewerkt, samengevat:

• De centrale bank van de VS – FED – zal de rente niet onder de 4 procent verlagen omdat de inflatie aan blijft houden. De ECB zakt wel helemaal weg met de rente in 2025 omdat de EU-economie veel zwakker staat dan die van de VS.
• De kloof tussen EU- en VS-groei neemt verder toe in 2025.
• De zeven grootste VS-multinationals nemen gezamenlijk meer dan 30 procent van de hele aandelenmarkt voor hun rekening en zijn daarmee bepalend voor het verloop van de wereldeconomie.
• De VS profiteert het meest van de vele crises in de wereld en zal daarom ook de best presterende bedrijven en economie wereldwijd behouden. Zie de grafiek hieronder:

Bron: BlackRock

• Gezien de onhoudbare VS-staatsschulden, is het niet wijs om in VS-staatsobligaties te investeren.
• De investeringen met het hoogste rendement betreffen; AI, privatiseren van infrastructuur in landen en groene technologieën gericht op CO₂-reductie.
• Staatsobligaties, investeringen in onroerend goed en ‘private equity’ hebben hun beste tijd gehad.

De drie grootste risico’s voor afbreuk van groei in 2025 zijn:

1. Handelsoorlog VS-China,
2. Ontkoppelen handelsketens China-VS,
3. Escaleren van de strijd tussen Rusland en VS/NAVO over Oekraïne.

De visie van The Economist op de EU in 2025

De Inlichtingendienst van The Economist brengt ieder jaar een visie op Europa en de EU uit.

De rode draad voor 2025 is dat de oudere, West-Europese EU-lidstaten zoals Nederland een verdere afname van hun welvaart zullen ervaren, terwijl de lidstaten in Centraal- en Zuid-Europa een gezonde groei doormaken. Daardoor zal de EU verder versplinteren in steeds meer teleurgestelde oudere lidstaten en enthousiaste nieuwe lidstaten.

Een versnelde afbraak van de welvaart in de West-Europese lidstaten zou voornamelijk door de VS worden veroorzaakt. Volgens The Economist zullen de hogere VS-importtarieven eind 2025 ingevoerd zijn, waardoor vanaf die tijd tot in 2026 een serieus gevaar voor een recessie in de EU ontstaat.

Duitsland, Nederland, België, Ierland en Italië zijn het meest kwetsbaar voor een recessie. Daartegenover zal de groei in 2025 in Oost-Europa worden gestimuleerd door het verplaatsen van fabrieken vanuit China naar landen met goedkopere arbeidskrachten zoals Roemenië, Polen, Hongarije en de Baltische staten.

In Zuid-Europa wordt groei door toerisme verwacht waarbij de prijzen aanzienlijk zijn verhoogd ten opzichte van de periode voor corona.

Bron: The Economist Intelligence Unit

Wat betekent dit allemaal voor Nederland?

Nederland gaat dus een jaar met een bescheiden groei van 1,5 procent tegemoet; hoger dan het EU-gemiddelde van 1,2 procent, maar lang niet zo hoog als een aantal Zuid- en Midden-Europese EU-lidstaten.

De Nederlandse groei van 1,5 procent is een optimaal scenario, want als de VS-importtarieven onder Trump snel ingevoerd worden, kan dat een halvering van onze groei in 2025 betekenen. Verder blijft de inflatie in Nederland hoog, bijna het dubbele van de EU. Dat komt door de belastingverhogingen door onze regering en de hoge loongroei in 2025. Ook heeft de halvering van de rente door de ECB in 2025 een dramatisch effect op te toch al krankzinnige huizen- en huurprijzen in ons land.

Kortom; tijd om te verhuizen naar een EU-lidstaat waar het beter gaat. Denk dan vooral aan de nieuwe lidstaten in het Oosten die vanaf 2004 toetraden, of het zonnige Zuid-Europa!

Welkom bij aflevering 5 van Indepen Business Nieuws. In deze aflevering gaan we verder in op de verontrustende ontwikkeling van de Nederlandse economie. Kim Tjoa gaat in gesprek met bedrijfsstrateeg en columnist bij Indepen, Twan Houben.

Op 25 september 2024 bracht het CBS de jaarlijkse analyse uit van de ontwikkelingen van bedrijfswinsten versus de lonen van werknemers. Daaruit blijkt dat de economische groei in de jaren 2021 en 2022 grotendeels kunstmatig is gecreëerd en dat loonstijgingen achterbleven bij de gestegen bedrijfswinsten. Dat laatste is een fenomeen dat al decennia in Nederland zichtbaar is en te maken heeft met het gestegen aandeel van multinationals bij de totstandkoming van ons bnp.

Fors gestegen winsten ondanks hogere energieprijzen en inflatie

Het CBS schrijft in zijn analyse van 25 september dat tijdens de periode 2019 tot en met 2023 de Nederlandse economie twee zware schokken te verduren kreeg: eentje “door COVID-19” en een tweede door de “sterke stijging van de energieprijzen als gevolg van de Russische invasie in Oekraïne”.

Ondanks de twee economische schokken groeiden de winsten van bedrijven en de beloning van werknemers. De winsten stegen harder dan de lonen; met 32 procent voor de bedrijven tegenover 24 procent voor de werknemers. Dat blijkt uit het artikel ‘Lonen en winsten in tijden van pandemie en prijsstijgingen, 2019-2023’ van het CBS.

Sterke economische groei in 2021 en 2022 kunstmatig gecreëerd

De economische groei in de jaren 2021 en 2022 zorgde ervoor dat de winsten van niet-financiële bedrijven (= alle bedrijven buiten de bankensector) omhooggingen. De hoge winsten werden vooral bereikt door verschillende subsidies die onderdeel waren van de steunmaatregelen in de coronaperiode, aldus het CBS.

Hogere winsten betekenen niet automatisch een hogere winstgevendheid, want dit kan ook komen door meer productie. Een standaard die veel gebruikt wordt voor de winstgevendheid is de winstquote. In 2022 was de winstquote 44,3 procent, het hoogste niveau sinds 1995, het eerste jaar waarvan dit cijfer bekend is. In 2023 nam de winstquote iets af door de dat jaar afgenomen economische groei als gevolg van de afbouw van staatssubsidies. De winstquote bleef op een historisch hoog niveau door de eerder verleende staatssteun in de jaren 2021 en 2022. Zie de grafiek hieronder.

Bron: CBS

Beleid van de kabinetten Rutte leidden tot winstgroei multinationals

Organisatieadviesbureau McKinsey Global Institute publiceerde een geruchtmakend onderzoek naar de groei van het aantal multinationals. Het onderzoek vermeldt ook hoe groot het percentage van het bruto nationaal product (bnp) is uit het mkb en hoe groot deze is vanuit de in een land gevestigde multinationals. Voor Nederland is dat enorm schrikken geblazen.

Maar liefst 61 procent (!) van ons bnp in 2018 kwam van bedrijven met een jaaromzet van minimaal 1 miljard euro. De rest van ons bnp komt van de kleinere bedrijven, mkb-bedrijven tot 250 fte en tot 50 miljoen euro jaaromzet. Als je daarbij bedenkt dat in 1996 nog maar 34 procent van ons bnp van die multinationals kwam en 66 procent van het mkb, snap je dat het mkb geen motor van onze economie meer is.

En dat heeft gevolgen gehad!

Hogere winstgevendheid multinationals komt niet bij werknemers terecht

Ik schreef er al eerder over op Indepen; het besteedbaar inkomen van Nederlanders staat al minimaal zo’n twintig jaar stil. Het aandeel van huishoudens in het totale inkomen is sinds de jaren tachtig sterk gedaald.

Het aandeel van multinationals in het nationaal inkomen is de afgelopen decennia het meest gestegen (zie hierboven), maar is vervolgens nauwelijks uitgekeerd als inkomen aan huishoudens.

Onderstaande grafiek geeft duidelijke aan hoe ernstig de ontwikkeling voor Nederlandse burgers is geweest. In de jaren 1980 tot en met 1990 ging het grootste deel van de economische groei direct naar de Nederlandse burger. Vanaf 2001 is een dramatische duik naar beneden zichtbaar en kreeg de Nederlandse burger steeds minder geld in handen van de groeiende economie.

In de periode 2010-2016 was de ontwikkeling nog dramatischer: wat niet bij de burger terechtkwam, verdween toenemend in de zakken van een explosief gegroeide overheid en in die van multinationals.

Tabel; Ontwikkeling inkomen huishoudens in procenten van het Bruto Nationaal Product (Rabobank)

Bij deze ontwikkelingen passen een paar conclusies:

• Er is een duidelijk overheidsbeleid noodzakelijk om de balans tussen mkb en grootbedrijf weer te herstellen. Het mkb was immers de motor van de economie.
• Onder kabinet-Rutte IV is het ambtelijk apparaat explosief gegroeid, vooral om de toegenomen EU-wetgeving te bewaken. In lijn met het regeerakkoord moet er gereorganiseerd worden in het ambtelijk apparaat. Vooral in Den Haag zelf.
• Nederland heeft meer economen nodig in de politiek en Tweede Kamer.