Armoede in de EU grootste verkiezingsthema op 6 juni

De Europese Unie wil dolgraag weer verder uitbreiden. Vooral om de ‘dreiging’ vanuit Rusland te kunnen pareren. Op 1 mei 2004 werd de EU uitgebreid met maar liefst 10 lidstaten – van 15 naar 25 – en in 2007 kwamen er nog eens twee bij. Hoe is het de EU sinds die tijd vergaan? Wat zijn de voor- en nadelen van die uitbreiding geweest? Heeft de volgende uitbreidingsronde met Oekraïne, Albanië, Noord-Macedonië, Georgië en Moldavië wel zin? En zo ja, voor wie vooral?

Voor- en nadelen van EU-lidmaatschap is een zeer complex vraagstuk

Als je een discussie over de voor- en nadelen van nieuwe EU-lidstaten wilt voeren, kun je het hebben over de groei van het bruto binnenlands product (bbp) van de EU als geheel, over het in kunnen zetten van goedkopere arbeidskrachten uit die nieuwe lidstaten, over meer macht voor Brussel, over overheveling van vermogen van oude naar nieuwe lidstaten, over een tegenkracht voor het ‘almachtige en bedreigende’ Rusland willen vormen, of over de voor- en nadelen van een steeds grotere culturele mix.

Het wordt al gauw een janboel van verschillende onderwerpen, meningen, visies en getallen waar niemand meer uitkomt. We moeten ons daarom beperken in de keuze van de sub-onderwerpen die betrekking hebben op dit vraagstuk. Ik heb gekozen voor;

• Groei bbp van nieuwe versus oude lidstaten.
• Effecten op de arbeidsmarkt van nieuwe toetreders versus de oudere lidstaten.
• Effecten op de totale groei van de EU-economie vergeleken met die van de VS en China.

Groei bbp van nieuwe versus oude lidstaten

Na het besluit tot toelating binnen de EU (december 2000), maar vóór de feitelijke toetreding op 1 mei 2004, zijn er een paar studies gedaan naar de te verwachten effecten van de toetreding op 1 mei 2004 door Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Slovenië, Slowakije en Tsjechië.

Zo’n studie uit 2002 is hier te vinden. Die studie is gebaseerd op een aantal economische rekenmodellen afkomstig uit het Oxford World Macroeconomic Model, en onderbouwt daarmee de volgende conclusies:

• De nieuwe lidstaten zullen – gemeten in termen van reëel bruto binnenlands product (bbp) – gemiddeld ongeveer 10 keer zoveel profiteren van de uitbreiding dan de bestaande EU-lidstaten.
• De totale EU zal in de jaren volgend op het toetreden nieuwe lidstaten in 2004, gemiddeld met slechts 0,5 procent per jaar groeien.
• Sommige oude lidstaten zullen groeien en sommige andere bestaande lidstaten zullen zelfs krimpen door de nieuwe toetreders. Tot de bestaande lidstaten die zouden groeien door de uitbreiding in 2004 behoren: Oostenrijk, Duitsland en Italië. Tot de verliezers van de uitbreiding behoren: Spanje, Portugal en Denemarken. Voor de rest van de oudere lidstaten maakt de toetreding van de nieuwe landen in 2004 nauwelijks wat uit.
• EU-uitbreiding is dus ronduit gevaarlijk voor sommige bestaande lidstaten!

Bovenstaande conclusies zijn gebaseerd op een rekenmodel.

Hetzelfde rapport bevat op pagina 14 ook gegevens over de feitelijke groei van lidstaten na hun toetreding, ten opzichte van de groei voordat het tot de EU was toegetreden.

Vanaf de eerste uitbreiding van de EU in 1973 tot en met 2001, blijkt alleen Ierland een succesverhaal. Het reële bbp per hoofd van de bevolking steeg daar jaarlijks met 2,4 procent meer dan dat van het EU-gemiddelde. Het bbp van het Verenigd Koninkrijk steeg met slechts 0,01 procent, dat van Denemarken kromp met 0,4 procent. De toetreding van Griekenland tot de EU in 1981 is een zware economische mislukking gebleken, aldus bovengenoemd rapport.

Een studie van ons eigen Centraal Plan Bureau (2001) is hier vinden.

Qua groei in mondiale koopkracht, bleek de uitbreiding met 10 lidstaten een onvoorstelbaar grote teleurstelling. Op deze EU-website is te lezen dat de mondiale koopkracht van de EU met 15 lidstaten – en vóór 2004 – 19,8 procent was. Na de toetreding van de tien nieuwe lidstaten in was deze slechts met 1,2 procent toegenomen tot 21 procent. Anno 2024 is deze ver onder de 20 procent gezakt. Zie verder laatste alinea van dit artikel.

Effecten op de arbeidsmarkt van nieuwe toetreders versus de oudere lidstaten

De lidstaten die na het jaar 2000 zijn toegetreden, zijn allemaal landen met een aanmerkelijk lagere productiviteit, een relatief hoog percentage armoede en aanmerkelijk lagere lonen. Zo blijkt uit meerdere studies die samengevat zijn in een artikel van medianetwerk Euractiv.

Het gemiddelde inkomen in de tien nieuwe EU-lidstaten, was in 2004 40 procent lager dan dat van de oude lidstaten. Dat verschil had een aantal effecten:

• Veel grotere bedrijven, vooral beursgenoteerd, verplaatsten hun productiebedrijven naar de nieuwe EU-lidstaten in Oost-Europa vanwege de lagere loonkosten. Dat heeft – volgens Euractiv – tot (slechts) 3 miljoen nieuwe banen geleid in de nieuwe Oostelijke lidstaten zoals Polen en Hongarije. Een groot deel daarvan ging ten koste van werkgelegenheid in de oudere EU-lidstaten in West-Europa.
• Volgens deze studie van de Europese Centrale Bank zijn ongeveer 2,2 miljoen arbeidskrachten uit de 10 nieuwe EU-lidstaten tussen 2004 en 2006 naar rijkere EU-lidstaten vertrokken.
• Alleen Ierland, Oostenrijk en Duitsland hadden significante arbeidsmigratie vanuit de tien nieuwe lidstaten volgens dit Deze werknemers waren overwegend jong, hadden een bovengemiddelde opleiding en vulden toch niet de vaardigheidstekorten aan, maar vulden wel het tekort aan arbeidskrachten voor laagbetaald, ongeschoold werk. Dat heb ik zelf meegemaakt als interim-directeur bij een plantenteler. Daar werkten Poolse jongeren in de kassen met een universitaire opleiding. Ze vertelden me meer euro’s in de kassen te verdienen dan in een academische functie in Polen.
• Nederland zou momenteel ongeveer 800.000 arbeidsmigranten uit de EU aan het werk hebben aldus dit onderzoek van Emerald Publishing. Veel werkgevers zijn maar wat blij met de goedkope arbeidskrachten. Maar het begint wel te knellen bij de huisvesting en integratie binnen Nederland.
• De nieuwe lidstaten raken universitair geschoolden kwijt die vaak laagopgeleid werk in het Westen gaan doen, de zogeheten ‘braindrain’.

Effecten op de totale groei van de EU-economie vergeleken met die van de VS en China

Ondanks, of dankzij, het bovenstaande is de EU-economie per saldo fors in belang afgenomen op wereldschaal.

De EU was in 1980 – met slechts 9 lidstaten – het grootste blok qua koopkracht in de wereld met 26 procent van het totaal, de VS was met 21 procent nummer twee en China met slechts 2 procent nummer drie.

Anno 2024 bungelt de EU onderaan wat betreft de mondiale koopkracht. Met 27 lidstaten in plaats van 9 is de EU-koopkracht nu – op het moment van schrijven – 14,7 procent, die van de VS 15,5 procent en staat China bovenaan met 19,0 procent.

Deze trends zijn te zien in onderstaande grafiek van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), welke ik al eerder toonde.

Bron: IMF

De EU is – economisch gezien – een mislukt project en uitbreidingen maken het nog erger.

Binnen de redactie van Indepen wordt maandelijks een update gemaakt over de Nederlandse economie in de tweede helft van iedere maand. In deze updates komen een paar vaste rubrieken voor zoals inflatiecijfers, arbeidsmarkt, consumenten en producentenvertrouwen. Daarnaast worden de belangrijkste Europese nieuwtjes van de afgelopen maand gedeeld. Met dit maandbericht wil Indepen een compacte berichtgeving verzorgen, die snel duidelijkheid biedt over waar ons land staat en verder gaat dan de eenzijdige hosanna verhalen in de mainstream media.

 Inflatie behoort nog steeds tot de allerhoogste in de EU

De Nederlandse inflatie over oktober bleef – net als in september – steken op 3,5 procent aldus het CBS. De prijsontwikkeling van motorbrandstoffen zorgde voor een stijging van de inflatie. De prijzen van benzine stegen met 10 eurocent per liter in oktober. Dat komt volgens UnitedConsumers door de forse daling van de waarde van de euro ten opzichte van de dollar. En die daling is weer veroorzaakt door de veel te snel ingezette rentedaling door de ECB.

Ook de rest van de EU ervaart een stijgende inflatie door ECB-rentebeleid

Het CBS publiceert twee verschillende cijfers voor inflatie: één op basis van de consumentenprijsindex (CPI) en één op basis van de Europees geharmoniseerde consumentenprijsindex (HICP). Consumentengoederen en -diensten in Nederland waren in oktober volgens de HICP 3,3 procent duurder dan in dezelfde maand vorig jaar.

Het Europese inflatiecijfer van de HICP is hetzelfde als bij de snelle raming. In september was de inflatie volgens de HICP ook 3,3 procent. De inflatie in de eurozone nam toe van 1,7 procent in september naar 2,0 procent in oktober.

Het verschil tussen de gemiddelde EU-inflatie en die van Nederland komt volgens het CBS vooral door de prijsontwikkelingen van diensten en accijns op tabaksproducten.

Waarom verlaagt de ECB de rente nu al?

De officiële lezing waarom de ECB de rente verlaagt is dat de inflatie in de EU voldoende is gedaald. Dit geldt helaas niet voor ons land en ook in de rest van de EU gaat het weer fout.

Buurland België kent ook een stijging van de inflatie naar 3,2 procent in oktober.

De werkelijke redenen voor de ECB-renteverlaging zijn helaas dus niet de gedaalde inflatie. Die is immers gestegen.

De twee werkelijke redenen voor de renteverlagingen door de ECB zijn:

• De miljardenverliezen die de ECB zelf heeft geleden door de renteverhogingen sinds 2021. De ECB betaalt de commerciële banken een hogere rentevergoeding voor het spaargeld van burgers. Dat leidt tot hogere winsten bij commerciële banken, maar ook tot verliezen bij de ECB.
• Het naderend faillissement van Italië door de verhoogde ECB-rente sinds 2021. De Italiaanse staat kan de door de ECB sinds 2021 verhoogde rente niet meer opbrengen en dreigt kopje onder te gaan. De Italiaanse Centrale Bank heeft de ECB in oktober dringend verzocht de rente snel te verlagen.

Arbeidsmarkt minder gespannen

Uit de meest recente gegevens over de arbeidsmarkt blijkt dat:

• Het aantal vacatures nam in het derde kwartaal af met 5 duizend.
• Het aantal werklozen nam toe met 4 duizend. De arbeidsmarkt werd hierdoor iets minder krap.
• Het aantal vacatures daalt nu al ruim twee jaar vrijwel onafgebroken, alleen in het eerste kwartaal van 2024 was nog een lichte toename.

De grootste vraag naar nieuw personeel ligt momenteel bij de overheid, zoals uit onderstaande grafiek blijkt.

Bron: CBS

Bron: CBS

Consumentenvertrouwen structureel te laag

Volgens de CBS-gegevens van oktober is het consumentenvertrouwen verder afgenomen. De koopbereidheid kwam in oktober uit op -12 tegen -11 in september. Het oordeel over de financiële situatie in de afgelopen twaalf maanden was negatiever en het oordeel over de financiële situatie in de komende twaalf maanden ook.

Ik vermoed dat veel mensen onzeker zijn over de toekomst door oorlogsdreigingen en toename van maatschappelijke onrust door falende politici.

Producentenvertrouwen is in oktober verslechterd

Het vertrouwen van producenten in de industrie verslechterde in oktober. Het vertrouwen ging van -1,7 in september naar -3,2 in oktober. Fabrikanten waren vooral minder positief over de verwachte bedrijvigheid.

Structureel is dat vertrouwen echter al vanaf 2022 te laag, zoals uit onderstaande grafiek blijkt. Vanaf april 2023 onder de 0-lijn;

Bron: CBS

Producenten waren minder positief over de verwachte productie in de komende drie maanden. Ook waren ze negatiever over hun orderpositie en de voorraden gereed product.

In ruim de helft van de belangrijkste branches van de industrie verslechterde het vertrouwen. De fabrikanten in de elektrotechnische- en machine-industrie waren het meest positief van alle branches, maar wel minder positief dan in september.

Bron: CBS

Economische groei Nederland

Waar BNR Nieuwsradio – zoals altijd – hosanna verhalen weet te verzinnen over de Nederlandse economie, laat het CBS het tegenovergestelde beeld zien.

BNR Nieuws meldt in dit recente artikel dat de Nederlandse economie met een onvoorstelbaar positieve 0,8 procent is gegroeid in het derde kwartaal: “De stijging van het bbp in het derde kwartaal is vooral te danken aan de gestegen consumptie door huishoudens en door de overheid. In september consumeerden huishoudens 2,6 procent meer dan in dezelfde periode in 2023.”

Op dezelfde dag dat BNR zijn analyse voor een Teletubbies-publiek uitbracht, schrijft het CBS: “Economisch beeld ongeveer even negatief in oktober” om te vervolgen met: “Het conjunctuurbeeld volgens de Conjunctuurklok van het CBS was in oktober ongeveer even negatief als in september. In de Conjunctuurklok van oktober presteerden 11 van de 13 indicatoren slechter dan hun langjarige trend.”

De Conjunctuurklok is een hulpmiddel voor het bepalen van de stand en het verloop van de Nederlandse conjunctuur. In de Conjunctuurklok komt vrijwel alle belangrijke economische informatie samen die het CBS tijdens de afgelopen maand en het afgelopen kwartaal heeft gepubliceerd.

Bron: CBS

Wat denk jij: doen we het goed in Nederland?

Op zoek naar verklaringen waarom ons land achterblijft bij de rest van de EU, kom ik op zaken als de fors teruggelopen arbeidsproductiviteit in ons land. Daar schreef het CBS onlangs deze analyse over.

Volgende maand een nieuwe update!

De economie van de EU loopt steeds verder achter op die van China en de VS als gevolg van jarenlang EU-wanbeleid. De Europese Commissie vroeg aan voormalig ECB-voorzitter Draghi om een oplossing. Hij adviseert de EU om jaarlijks honderden miljarden te lenen om die vervolgens aan te wenden als lening, of subsidie, voor grotere bedrijven die zich met de Groene Transitie bezighouden. Een levensgevaarlijk idee volgens Twan Houben. Die nieuwe EU-leningen kunnen tot een explosie van Europese schulden leiden waar de Europese burger voor opdraait.