Wie wint de verkiezingen en welke partijen gaan regeren?

Wie wint de verkiezingen en welke partijen gaan regeren? Het speelveld lag nog nooit zo open als nu, ziet opiniepeiler Maurice de Hond in een interview met Indepen. “Alles valt of staat met de vraag wat Pieter Omtzigt gaat doen.”

Frans Timmermans zou de achterban van D66 leeg kunnen eten, de VVD zit in een spagaat: doorgaan met coalities smeden links van het politieke midden of het proberen over rechts? Na meer dan veertig jaar politieke voorkeuren peilen kan De Hond prima zien wat de bepalende verhuistrends gaan worden van de vele zwevende kiezers in Nederland. Maar vraag hem niet hoe globaal de exitpoll van de komende Tweede Kamerverkiezingen er op 22 november uit zal zien. “Er zijn twee smaken; eentje waarin Pieter Omtzigt meedoet met een eigen partij, de ander zonder Omtzigt.”

Wat gebeurt volgens jou in dat laatste geval?

“Dan zal de VVD gaan bepalen met wie ze wil gaan regeren. Maar dat is een dilemma voor de partij, al in de campagne: sluiten ze een samenwerking met PvdA/GL niet uit dan zullen de partijen rechts van hun daar heel hard campagne op gaan voeren, dat kan kiezers kosten. Maar doe je het andersom, wil je met rechts op bijvoorbeeld asielbeleid, dan maak je een samenwerking met links onmogelijk.”

Zo gek is het dus niet dat Ruben Brekelmans die discussie nu al opent?

“Het is de grote uitdaging van de VVD om de positie te bepalen: de polarisatie neemt linksom of rechtsom toe. De VVD is een middenpartij geworden. Dan moet D66 er misschien ook wel weer bij, hebben ze daar wel zin in?

Daarbij is het nog niet gezegd dat Dilan Yesilgöz kan zorgen dat de partij de grootste blijft. Zonder een premierbonus is dat lastiger. In de afgelopen 40 jaar werd een premier die aan de verkiezingen deel nam altijd de grootste op 2010 na. Het is in de laatste 40 jaar maar twee keer voorgekomen dat de premier niet meer verkiesbaar was: na Lubbers in 1994 en na de paarse kabinetten in 2002, toen Kok er niet meer was kreeg je de Fortuyn-revolte.”

Is dit dan een buitenkansje voor Frans Timmermans, die terug wil komen uit Brussel om de nieuwe linkse samenwerking te leiden?

“PvdA/GL kan misschien wel de grootste worden, maar zal dan met een grote andere partij in de slag moeten om een regering te vormen. Timmermans zou met een goede campagne veel kiezers kunnen weghalen bij D66, en misschien de Partij voor de Dieren, maar dat is samen bij lange na niet een meerderheid van de kiezers. En ik zie niet zo goed in hoe de VVD in een regering zal stappen met PvdA/Groen Links en Timmermans de premier laten zijn. Besef wel dat links in de afgelopen 20 jaar in omvang in Nederland is afgenomen.

Hoe kon dat gebeuren?

“Nederland is nu overwegend een land dat iets rechts van het midden kiest. Links is de kiezers kwijtgeraakt met lage inkomens, die een strenger asielbeleid willen. Ik denk dat de PvdA de slag heeft gemist die wel gemaakt is door de Deense sociaaldemocraten, een strenger asielbeleid. Dat zie ik de partij met Timmermans niet gaan doen. GroenLinks staat er immers helemaal anders in.”

Wie moet het dan straks met wie gaan doen in de formatie?

“Dat is lastig, het polariseert. Nederland stemt overwegend iets rechts van het midden, maar wat is het politieke midden nu nog? Dat is waar al die politici hun vertrek hebben aangekondigd. Het politieke midden wordt misschien nog het meest belichaamd door Pieter Omtzigt.”

Wat verandert er dan als hij wel meedoet?

“Hij kan van verschillende partijen mensen in het midden verenigen. Om even te filosoferen over dat hij mee zou doen met een eigen lijst: ik denk dat heel wat CDA’ers of mensen die nu bij BBB actief zijn, voor hem in de Kamer willen zitten. En dan niet met een vastomlijnd programma, maar met mensen met kennis, die niet de hele tijd gehouden zijn aan het meestemmen met de fractie. Als dat bij andere partijen ook zou kunnen, zonder de kadaverdiscipline, dan zou er een nieuwe manier van politieke samenwerking kunnen ontstaan, met op verschillende thema’s verschillende partijen die de meerderheid hebben. Dat kan dan rechtser asielbeleid betekenen bijvoorbeeld, maar voor klimaatmaatregelen kan je dan misschien weer over links. Het politieke debat komt zo denk ik ook weer veel dichter bij de samenleving.”

Is het CDA dan weg, als Omtzigt mee gaat doen?

“Dat is de vraag, het kan ook zijn dat ze zichzelf op dit moment aan het heruitvinden zijn, misschien wel met een hele nieuwe partijnaam, het is zo stil. Ze moeten ook wel wat: als ze zo doorgaan als nu, vreest toch iedere kandidaat-lijsttrekker dat hij na de verkiezingen het licht uit kan gaan doen, dat is geen aanlokkelijk vooruitzicht.”