Is de Onderzoeksraad voor Veiligheid een politieke organisatie geworden?

De ervaringen met Ursula von der Leyen in haar eerste termijn waren voor velen uitzonderlijk slecht. Dat blijkt uit de honderden topambtenaren die al eind 2023 ontslag namen vanwege haar (wan-)beleid en uit het onderzoek van de Bertelsmann Stichting onder 13.000 Europeanen. Toch werd deze gehate vrouw herkozen als voorzitter van de Europese Commissie. Hoe kan dat? Om dit te snappen, moet je weten hoe de “hazen lopen” in Brussel en dat het woord “democratie” een lachertje is in de EU-hiërarchie. Wat de EU doet en nalaat, wordt vooral in Duitsland en Frankrijk én achter gesloten deuren bepaald.

Hoe de verkiezing van een nieuwe EU-voorzitter in zijn werk gaat

De Europese Raad – waarin alle premiers van de EU-lidstaten zitting hebben – kiezen de nieuwe EU-leiders uit hun midden. Ingeval van de voorzitter van de Europese Commissie gaat het om de voordracht van een kandidaat die afkomstig moet zijn uit de grootste partij van de dat jaar gehouden Europees Parlementsverkiezingen. Die kandidaat moet daarna formeel door het Europees Parlement worden goedgekeurd.

Omdat die Europese Raad doorgaans maar met één kandidaat komt als het om de voorzitter van de Europese Commissie gaat, is er een aanvullende procedure bedacht waarmee het Europees Parlement keuze zou moeten krijgen uit meerdere kandidaten, zogeheten “spitzenkandidaten”.

De spitzenkandidatenprocedure: een democratische fantasiewereld

Sinds 2014 hanteert het Europees Parlement – in theorie! – de zogenoemde spitzenkandidatenprocedure. Dit houdt in dat politieke fracties in het Europees Parlement –  voorafgaand aan de Europees Parlementsverkiezingen iedere vijf jaar – een lijsttrekker aanwijzen, die automatisch geldt als kandidaat-voorzitter van de Europese Commissie.

Ook deze procedure blijkt in de praktijk van de Europese macht niet te werken. Er is namelijk nog nooit een voorzitter van de Europese Commissie gekozen uit de voorgedragen “spitzenkandidaten”.

In 2019 werd de spitzenkandidatenprocedure voor Ursula von der Leyen opzij gezet

In 2019 waren er drie spitzenkandidaten; Manfred Weber voor de Europese Volkspartij (EVP), Frans Timmermans voor de sociaaldemocraten (S&D), en Margrethe Vestager voor de liberalen (Renew Europe). Hoewel de EVP sinds 1999 steeds als grootste uit de EU-verkiezingen komt en dus de voorzitter van de EU mag leveren, was er weinig enthousiasme voor kandidaat Weber.

Geen enkele spitzenkandidaat kon in 2019 op voldoende steun rekenen van de Europese Raad. Dit leidde tot een reeks intensieve, gesloten onderhandelingen tussen de Europese regeringsleiders: de zogeheten “topbenoemingsonderhandelingen”. Daarvan worden geen notulen openbaar gemaakt. Volgens diverse diplomatieke bronnen stelde Angela Merkel de naam van Ursula von der Leyen voor aan de Franse president Emmanuel Macron. Von der Leyen werd gezien als loyale Merkel-bondgenoot, ervaren in defensie en genderbeleid en daarom goed voor de EU “nieuwe stijl”.

Binnen enkele dagen kreeg Von der Leyen, via goedkeuring door Macron, de formele steun van de Europese Raad, met 26 van de 28 stemmen.

Nieuwe spitzenkandidaten bij de verkiezingen van 2024 ook genegeerd

Hoewel de spitzenkandidatenprocedure op papier een democratische vernieuwing was, is het juridisch niet bindend. Het Verdrag betreffende de Europese Unie (artikel 17, lid 7) stelt dat de Europese Raad een kandidaat voordraagt voor het voorzitterschap van de Europese Commissie. Die formulering geeft de Europese Raad uiteindelijk de beslissende stem in wie de voorzitter van de EU wordt, niet het parlement. Die mag alleen formeel “goedkeuren”, net als bij alle wetten die de Europese Commissie ontwikkelt.

Toch werd het in 2024 opnieuw geprobeerd met maar liefst vier spitzenkandidaten als mogelijke opvolgers voor Ursula von der Leyen. Alles om de schijn van democratie in de EU hoog te houden:

• Nicolas Schmit (S&D – Sociaaldemocraten)
• Marie-Agnes Strack-Zimmermann (Renew Europe – Liberalen)
• Terry Reintke (de Groenen/EVA)
• Walter Baier (The Left – Europees Links)

Geen enkele van deze vier maakte enige kans voor de Europese Raad, zou later blijken.

President Macron wilde per se Mario Draghi als opvolger van Von der Leyen

Behalve bovengenoemde vier kandidaten uit de EU-parlementsfracties, maakte president Macron zich in 2024 sterk voor “zijn kandidaat”; Mario Draghi. Macron had immers ook Von der Leyen als buitenparlementaire kandidaat, op voordracht van Merkel, in 2019 binnengehaald. De belangrijkste reden voor Macron om Draghi als kandidaat-voorzitter van de Europese Commissie te willen was dat beide heren een vergelijkbare opvatting hebben over het aangaan van biljoenen aan nieuwe Europese schulden, aldus dit Politico-artikel.

Macron meende dat hij – samen met Draghi als nieuwe voorzitter van de EU – duizenden miljarden euro’s aan nieuwe leningen aan kon trekken om de kwakkelende multinationals van de lidstaten nieuw leven in te blazen. Als Draghi voorzitter van de Europese Commissie was geworden, hadden zijn plannen om 800 miljard euro per jaar te gaan lenen voor het Europese bedrijfsleven vermoedelijk doorgang gevonden.

Von der Leyens ambitie won het van alle vijf potentiële concurrenten

Al in begin 2024 maakte Ursula von der Leyen tijdens een partijcongres van “haar CDU” bekend dat ze dolgraag voor een tweede termijn als voorzitter van de Europese Commissie zou gaan.

Haar vele critici vinden echter dat zij wel heel ver voor de troepen uit loopt en ook te veel op eigen houtje opereert. Onder Von der Leyens leiding zette de Europese Commissie de afgelopen jaren veel te grote stappen richting Europese klimaatneutraliteit in 2050, volgens dit NOS-artikel. Ook schond ze de interne EU-regels bij de miljardenaankoop van Pfizervaccins, schond ze de publicatieplicht van de EU, nam ze de Europese Ombudsman niet serieus en werden er juridische procedures tegen haar aangespannen wegens wanbeleid.

Tot slot keurde de Europese Rekenkamer geen enkel financieel jaarverslag goed tijdens de heerschappij van Von der Leyen.

Hoe schoof ze haar vijf concurrenten aan de kant?

De geheime benoeming van Ursula von der Leyen

Ondanks haar aanzienlijke impopulariteit werd Von der Leyen opnieuw voorgedragen als voorzitter door de Europese Raad van regeringsleiders op 27 juni 2024. De discussie die aan dit voorstel vooraf ging, vond plaats tijdens een geheime informele meeting van de Europese Raad op 17 juni 2024. Er worden geen notulen bekend gemaakt van zulke “informele meetings”, maar feitelijk worden daar de besluiten – achter gesloten deuren – genomen die dan enkele dagen later in een formele zitting van de Europese Raad worden “besloten” en genotuleerd.

Het enige dat we kunnen achterhalen van die informele  meeting van 17 juni – waarin de keuze al op Von der Leyen was gevallen – is dit summiere verhaal van de voorzitter van de Europese Raad.

De daaropvolgende goedkeuring vanuit het Europees Parlement op 18 juli 2024 tart elke verbeelding:

“Vandaag heeft het Europees Parlement Ursula von der Leyen herkozen als voorzitter van de Europese Commissie via een geheime stemming.”

Een geheime stemming? Het Europees Parlement is er toch voor de Europese burgers?

De EU heeft weinig met openheid en democratie en Von der Leyen opteert voor alleenheerschappij over Europa.

De EU gaat helemaal de verkeerde – totalitaire – kant op.

In een tijd waarin Europa voor grote geopolitieke, economische en maatschappelijke uitdagingen staat, is het cruciaal om stil te staan bij de koers van de Europese Unie. In dit interview spreken we met voormalig Europarlementariër Rob Roos, bekend om zijn kritische houding ten opzichte van de Brusselse besluitvorming en de toenemende centralisatie van macht.

We gaan met hem in op het democratische gehalte van het Europees Parlement, de controverses rond Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, en de rol van invloedrijke instellingen zoals de Europese Ombudsman en de Europese Rekenkamer. Ook bespreken we de impact van Europese wetgeving op onze burgerlijke vrijheden, economie en concurrentiepositie – van de Green Deal en ESG-doelstellingen tot digitale identiteit, immigratie en militaire uitgaven.

Een indringend gesprek over transparantie, macht en de toekomst van Europa.

De EU stond al jaren geleden aan de wieg van de nieuwe Nederlandse pensioenwet waarover zoveel te doen is en die op 9 mei 2025 weer een aantal heftige reacties veroorzaakte binnen de Nederlandse samenleving en voor minister Van Hijum. Waarom wil de EU per se dat Nederland een nieuw pensioenstelsel krijgt en wat zijn daarvan de nadelen voor ons Nederlanders?

De Europese Commissie eist en Nederland gehoorzaamt

“Met de inwerkingtreding van de nieuwe pensioenwet voldoet Nederland aan één van de voorwaarden voor de eerste betaling uit het EU-coronaherstelfonds, voorzien voor de tweede helft van 2023”, schreef de Europese Commissie al in 2022 op de eigen website.

De Wet toekomst pensioenen (Wtp) trad conform de EU-eis op 1 juli 2023 in werking, maar heeft aanzienlijke nadelen voor alle Nederlandse pensioengerechtigden, waarover verderop meer.

De werkelijk redenen waarom de EU eist dat het huidige Nederlandse pensioenstelsel wordt vervangen – ten koste van Nederlandse pensioengerechtigden – zijn de volgende:

• Het Nederlandse stelsel past niet meer binnen de eurozone waarin de ECB de rentestand bepaalt, welke de laatste jaren zodanig laag en soms negatief was, dat de bestaande indexatie van Nederlandse pensioenen niet meer realistisch Bijgevolg moest er een nieuw systeem komen waarin geen indexatie op basis van rente meer plaatsvindt.
• Het nieuwe pensioenstelsel moet gebruikt worden voor de groei van het Europese bedrijfsleven. Hoe meer groei dat kent, hoe beter de pensioenrendementen zullen zijn. Dat volgt uit Richtlijn (EU) 2016/2341. Het omgekeerde is uiteraard ook waar; lagere groei of krimp van het Europese bedrijfsleven betekent een lager pensioen.
• Nederlandse pensioenfondsen vallen onder de IORP-richtlijn (Institutions for Occupational Retirement Provisions) dat leidt tot harmonisering tussen EU-lidstaten en voornamelijk uitgaat van risicovolle pensioenbeleggingen in aandelen.
• Ieder jaar stelt de Europese Commissie nieuwe eisen aan het financieel beheer van iedere lidstaat middels het Europees Semester. Op basis van de eisen uit 2022 heeft de Nederlandse regering een 500 pagina’s tellend plan opgesteld waarin ook de door de Europese Commissie geëiste veranderingen aan het pensioenstelsel zijn opgenomen die leidde tot de Wet toekomst pensioenen in 2023.

Waarom is er zoveel weerstand tegen de door de EU opgelegde pensioenwijzigingen?

Er is heel veel weerstand tegen het nieuwe pensioenstelsel omdat de deelnemers er door worden benadeeld. De belangrijkste redenen hiervoor zijn:

• Onzekerheid over waardevastheid van pensioenuitkeringen

In het nieuwe stelsel worden pensioenuitkeringen afhankelijk van beleggingsrendementen op aandelen van vooral Europese multinationals, in plaats van het huidige indexatiesysteem op basis van rente-ontwikkelingen. Dit betekent dat pensioenen kunnen fluctueren, wat voor veel gepensioneerden en werkenden een bron van onzekerheid is. Het ene jaar is je pensioen voldoende om in je levensonderhoud te voorzien, een jaar later niet. De Stichting JAS noemt dit pensioenroof. Anderen hebben het over een jojo-pensioen.

• Verlies van collectieve garanties

Het huidige pensioenstelsel biedt collectieve garanties, waarbij risico’s worden gedeeld tussen generaties. In het nieuwe stelsel wordt dit vervangen door individuele pensioenpotjes, waardoor sommige groepen minder bescherming hebben tegen economische schommelingen en dus negatieve gevolgen zullen ervaren op hun oude dag.

• Gebrek aan inspraak

Veel pensioendeelnemers voelen zich buitengesloten bij de besluitvorming. Er zijn voorstellen geweest om deelnemers inspraak te geven in de overgang naar het nieuwe stelsel, maar kabinet-Schoof heeft besloten om die inspraak te weigeren omdat deze de tijdige invoering – zoals geëist door de Europese Commissie – vertragen.

De Europese Commissie heeft onlangs gedreigd om 2,4 miljard euro niet uit te keren aan Nederland als de nieuwe pensioenwet vertraging oploopt.

• Complexiteit van de overgang

De overgang naar het nieuwe stelsel is ingewikkeld en vereist dat pensioenfondsen hun systemen aanpassen. Dit brengt hoge kosten met zich mee en kan daarmee leiden tot lagere uitkeringen en administratieve problemen.

NSC, BBB en PVV poogden om het voor de pensioengerechtigde op te nemen

De Kamerleden Joseph (NSC), Omtzigt (NSC), Vermeer (BBB) en Mulder (PVV) dienden in april een amendement in om een individueel bezwaarrecht of een referendum bij de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel in te voeren.

“Mensen moeten zelf kunnen bepalen of het geld dat ze in het oude pensioenstelsel gespaard hebben, overgaat naar het nieuwe stelsel”, vindt Joseph (NSC), want anders is er onvoldoende draagvlak.

Haar amendement regelt daarom dat pensioenfondsen hun deelnemers de optie zouden moeten geven om individueel bezwaar te maken. En als ze dat niet doen, moet er een referendum gehouden worden over het overstappen naar het nieuwe stelsel.

Hier zie je een duidelijke tweespalt tussen de (relatief) nieuwe partijen in de Nederlandse politiek en de ‘gevestigde orde’. De VVD en D66 vinden de risico’s bij inspraak veel te groot – vreemd voor twee partijen die het woord ‘democratie’ in de naam hebben opgenomen – en pleiten voor volgen van wettelijke termijnen zoals met de EU is afgesproken.

Strijd tussen het Nederlandse belang en de dwang vanuit de Europese Commissie

Er is duidelijk een strijd aan de gang tussen de belangen die de Europese Commissie nastreeft en de belangen van de Nederlandse burgers. Dat zien we wel op veel meer terreinen, maar hier beperk ik me tot de pensioenproblematiek. Zoals we hierboven al zagen, heeft de EU een aanzienlijke invloed op het Nederlandse pensioenstelsel, zowel via regelgeving als via financiële prikkels.

De Nederlandse bevolking heeft duidelijk behoefte aan inspraak voordat alle pensioenfondsen per eind 2027 zijn overgestapt naar het nieuwe stelsel zoals vastgelegd in de Wtp. De Europese Commissie dreigt echter met het achterhouden van miljarden euro’s aan subsidies uit het coronaherstelfonds als de invoering van het nieuwe Nederlandse stelsel wordt vertraagd.

De invoering van het nieuwe stelsel zal leiden tot aanmerkelijk hogere kosten voor pensioenfondsen en tot politieke onzekerheid binnen de Nederlandse samenleving. Verder is er veel weerstand tegen de hervorming vanwege onzekerheid over de precieze omvang van pensioenuitkeringen, verlies van collectieve garanties en een gebrek aan inspraak.

Aan al de bovenstaande vormen van ontregeling van de Nederlandse samenleving heeft de Europese Commissie – onder leiding van voorzitter Ursula von der Leyen – duidelijk  geen enkele boodschap.

Het is daarom van groot belang dat de Nederlandse regering een keer zijn tanden laat zien tegenover de Europese Commissie in dit dossier, zoals dat al eerder had moeten gebeuren bij de stikstof’crisis’, de CO₂-heffingen, de energiepolitiek en het immigratiebeleid.

Tot dusver hebben we weinig tot geen resultaten gezien van deze ‘extreemrechtse’ regering, wellicht komt dat er nu eens van.

Wat is jullie inschatting?