Ministerie LNV op ramkoers tegen vissers

Vandaag, 21 december, debatteert de Tweede Kamer over een voorgenomen besluit van het ministerie van LNV: 33.000 hectare visgrond bij Zeeland en de Maasmond zou voor garnalen- en schelpdiervissers gesloten gaan worden. Dat plan dient als groen wisselgeld voor aanleg van 2400 hectare industrieterrein door het Rotterdams Havenbedrijf. Vissers stappen naar de rechter.

Het besluit zou de nekslag betekenen voor vijfentwintig familiebedrijven in Zeeland en Zuid-Holland. De SGP kreeg na bekendmaking in oktober een motie aangenomen die door nagenoeg alle partijen (exclusief D66) werd gesteund. Die motie gaf de getroffen vissers meer respijt, tot de Tweede Kamer over de kwestie zou buigen. Ondernemer en garnalenvisser Evert de Blok uit Stellendam stelt dat zij zeker in beroep zullen gaan tegen het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV): “Maar dat kan pas wanneer het besluit er definitief ligt.”

Al in 2009 werd een plan opgesteld voor zogenaamde natuurcompensatie voor aanleg van de Tweede Maasvlakte. Om in zeenatuur industriegebied op te mogen spuiten, zou groen wisselgeld worden betaald. Wie in Natura 2000-gebied bouwt, moet dat elders compenseren volgens Brusselse regels (Habitatrichtlijn). Het Rotterdams havenbedrijf, een staatsbedrijf, wist zijn eigen natuurschade vervolgens op de visserij af te wentelen. In Natura 2000-gebied Voordelta zou een gebied van tienmaal het verloren zeenatuur-oppervlak (24.000 hectare) worden gesloten voor grote viskotters (motorvermogen 300+ pk).

Dat plan werd bepaald door de projectleider vanuit de overheid, LNV-ambtenaar Ton IJlstra, tevens visserij-ambtenaar. Voor milieuorganisaties als Natuurmonumenten was dit niet genoeg. Zij tekenden recent bezwaar aan tegen het lopende plan van het ministerie van LNV. Er zou geen natuurverbetering optreden, dus moeten ook alle garnalenvissers met hun kleinere kotters weg. In dat oordeel kregen zij steun van de rechtbank Midden-Nederland.

LNV-minister Christianne van de Wal wees in reactie op die rechterlijke uitspraak niet alleen een voor álle visserij gesloten gebied aan, van 24.000 hectare. Zij voegde daar tot verrassing van de vissers ook nog eens een extra gesloten gebied boven de Maasmond bij van 9.000 hectare. “Dit extraatje er bovenop doet het LNV-ministerie als een soort straf voor zichzelf”, stelt De Blok. “Omdat ze volgens natuurorganisaties zelf jaren nalatig waren bij het uitvoeren van een juridisch houdbare natuurcompensatie. Ze overlegden niet met ons, maar leggen het gewoon op om natuurclubs te kietelen.”

Saillant detail: Het ministerie van LNV is zelf de grootste sponsor van de clubs die tegen de belangen van boeren en vissers procederen. Zo krijgt Natuurmonumenten vijftig miljoen euro subsidies per jaar van dit ministerie en de provincies. Dat is bijna tweemaal meer dan wat de natuurclub aan ledengelden krijgt.

Weten zonder meten
Van der Wal haar topambtenaar Peter van Velzen dreigde in een interne notitie op 2 november, dat de minister gewoon haar eigen plan oplegt, wanneer de betrokken partijen er niet uit zouden komen. De vissers stapten namelijk uit het overleg met het ministerie van LNV en natuurclubs, omdat ook het Rotterdams Havenbedrijf, de veroorzaker van hun problemen, afwezig was. Zoals hun ecologisch adviseur Marnix van Stralen stelt: “Er is momenteel geen draagvlak bij vissers om nog meer visgebieden in te leveren voor de compensatie.  De visserij heeft part noch deel aan de aanleg van de Maasvlakte en de huidige problemen die zijn ontstaan.”

Ook stelt hij vast dat wetenschappelijke onderbouwing bij natuurorganisaties en het ministerie geen rol meer speelt. Zij weten al dat visserij slecht voor natuur moet zijn, ook als dit niet uit onderzoek blijkt. “Waar de discussie over maatregelen op strandt is dat aan de garnalenvisserij in de Voordelta allerlei nadelige effecten worden toegedicht die niet blijken uit onderzoek”, stelt Van Stralen. “Op basis van vooroordelen wordt vervolgens beargumenteerd dat visserij toch effect moet hebben en dat het uitgevoerde onderzoek klaarblijkelijk niet heeft gedeugd.”

Volgens Van Stralen schept die houding een politiek precedent: “Het LNV-ministerie heeft nu het voornemen om effecten van voorgenomen maatregelen niet meer te meten. Vissers zien dit als een opmaat, dat de visserij wordt ingezet als wisselgeld bij andere ruimtelijke vraagstukken, wanneer men er politiek-bestuurlijk niet meer uitkomt.” Die praktijk lijkt op de rest van de Noordzee al gaande. Ook de resterende 30 grotere kotters die op tong vissen wacht nog grote gebiedssluitingen. Zo zou 30 procent van de Doggersbank gesloten worden voor visserij. Dit als ‘natuurcompensatie’ voor de verdere bebouwing van de Noordzeebodem met grote zeewindparken.

Maasplaat
Het ministerie van LNV lijkt voor te sorteren op Brussels beleid, volgend uit de Green Deal. Volgens een rapport van de Europese Commissie zou vanaf 2030 een geleidelijk verbod moeten komen op visserij die met netten de zeebodem aanraakt. Dat uitbannen van ‘bodemberoering’ zou natuurherstel bevorderen. Dit voornemen is fel omstreden bij Europese visserijbelangen-organisaties als Europêche. Evert de Blok stelt in reactie, dat bij lichte garnalenkotters geen natuurschade is bewezen: “De netten van garnalenvissers rollen over de bodem met rollers, klossenpezen genoemd. Vissers hier noemen ze wel ‘kietelaars’, ze kietelen de garnalen zodat ze uit de bodem opspringen.”

Ook in Natura 2000-gebied de Waddenzee vrezen de resterende zeventig vergunde garnalenvissers verdere krimp van visgebied. In een Kamerdebat op 2 november 2021 werd al over hun volledige uitkoop gesproken, die 40 miljoen euro zou kosten. Dit voorjaar procedeerden clubs als Natuurmonumenten ook tegen hún visvergunning, die op 31 december 2022 verliep. Zij zouden uit naam van ‘stikstof’ een nieuwe katalysator moeten bouwen in hun kotters, kosten per kotter: 100.000 euro. Omdat de vloot dit niet op tijd voor elkaar kreeg, verleende het ministerie van LNV hen een ‘gedoogbeschikking’. Zij mogen doorvissen tot in oktober 2024 een nieuwe juridisch houdbare vergunning is opgesteld.

Of de eisen van milieuclubs voorrang krijgen of voedselproducenten, hangt nu af van de politiek. Van Stralen stelde bij het ministerie van LNV een alternatief voor, dat ook juridisch houdbaar kan zijn tegenover de Europese Commissie. Een helft van het voorgenomen gebied zou moeten sluiten, en de andere helft niet. Dan zou uit vergelijkend onderzoek in beide delen kunnen blijken óf er werkelijk natuurverbetering optreedt. De Blok en achterban dienden ondertussen een alternatief compensatieplan in. ‘De Maasplaat’, het ‘verondiepen’ tot 20 meter diepte van 2400 hectare dieper zeegebied door zand op te spuiten.

“Dat plan was ook al enkele jaren terug ingediend door het Rotterdams Havenbedrijf, maar dat werd toen afgewezen”, stelt hij. “Je maakt dan eenzelfde type ondiep zeegebied dat door de aanleg van de Tweede Maasvlakte verloren ging. Zonder dat je vissers dupeert, voor iets waar zij zelf part noch deel aan hadden.”