Onno wilde weg uit Nederland en vertrok naar Montenegro

INDEPEN LIVE VANUIT STRAATSBURG

De barbaarse opdrijving door Tunesië, die vluchtelingen zonder water de woestijn injaagt om te voorkomen dat ze illegaal oversteken naar Europa, moet stoppen. Europarlementariër Mick Wallace en veel andere Europarlementariërs sloegen 12 september op de plenaire vergadering van het Europees parlement in Straatburg groot alarm over de weerzinwekkende taferelen die zich sinds enkele maanden afspelen in de woestijn van Tunesië en Libië. Wallace ziet Afrikaanse woestijnen veranderen in kerkhoven.

De migratiedeal, die demissionair premier Rutte, zijn ambtsgenoot Meloni van Italië en Commissievoorzitter Ursula von der Leyen in juli sloten met de president van Tunesië, zou door grensbeheer de migratiestroom naar Europa moeten verminderen. Maar volgens Wallace en andere Europarlementariërs worden de vluchtelingen door Tunesië regelrecht een wrede dood ingedreven.

,,In augustus zijn 27 dode lichamen ontdekt in de Tunesische woestijn. De mensen waren door de autoriteiten gedwongen er rond te lopen’’, aldus Wallace. En dat zonder water.

De EU betaalt ongeveer een miljard euro, zodat Tunesië mensensmokkelaars zou opsporen en de toestroom over de Middellandse zee zou stoppen. Maar er zijn in die deal onvoldoende harde voorwaarden gesteld, was deze dinsdag de kritiek.

Volgens Isabel Santos van de fractie S&D zijn sinds 2014 meer dan 25.000 vluchtelingen verdronken. De mensen blijven, gelokt door mensensmokkelaars, in gammele bootjes de oversteek wagen over de Middellandse zee, in de hoop op een andere toekomst.

Volgens commissaris Olivér Várhelyi boekt de nieuwe strategische aanpak tussen de EU en Tunesië echt wel succes. In 2022 zijn volgens hem 24.000 vluchtelingen onderschept door de kustwacht van dat land.

Bijna de helft van de Oekraïense oorlogsvluchtelingen in Nederland heeft werk, maar bij hun integratie in de samenleving geven werkgevers niet thuis. Slechts een klein deel van deze bedrijven helpt bij taalonderwijs, blijkt uit onderzoek in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken.

Dat onderzoek bevroeg enkele tientallen gemeenten naar hun ervaringen met taalonderwijs voor de oorlogsvluchtelingen. Hoe kleiner de woonplaats, hoe meer aandacht hier voor is. In de grote steden hebben Oekraïners genoeg aan Engels in het dagelijks leven, stellen de onderzoekers. Zij onderzochten maar een beperkt aantal gemeenten, zodat ze dieper op de inhoud in konden gaan. De steekproef is wel representatief voor Nederland, qua verdeling tussen grote, middelgrote en kleine gemeenten.

Dat 70 procent van de werkgevers niets doen met taalles, is dan ook niet een keihard  percentage, maar wel een indruk van de stand van zaken. Dat het desondanks veelzeggend is, blijkt uit andere resultaten; zo doen de werkgevers die wel hiermee bezig zijn, voor het overgrote deel niet meer dan ‘bij de gemeente informeren naar mogelijkheden’. Wel trekken werkgevers regelmatig de portemonnee als Oekraïens personeel graag Nederlands wil leren.

De laksheid van werkgevers rondom de integratie van buitenlandse werknemers is niet nieuw. Al twintig jaar zijn er opeenvolgende schandalen, van uitbuiting via slechte arbeidsvoorwaarden tot problemen met huisvesting. Steeds schoven werkgevers deze problemen op het bordje van de politiek. Maar die kon (of wilde) daar ook niet veel mee doen.

Een mooi voorbeeld hiervan is dat in de discussies over het huisvesten van Oost-Europese arbeidsmigranten heel vaak een schokkend rapport van een speciale commissie onder leiding van Emile Roemer wordt aangehaald. Deze is gemaakt tijdens de eerste lockdown in 2020 en stond vol schokkende bevindingen over slechte leefomstandigheden, de klein wonende tomatenplukker had extra te lijden onder de pandemie. Maar Roemer concludeerde vooral: dit is niks nieuws, maar al jaren aan de hand, alleen toen wilde niemand het zien.

Staken werkgevers dan de hele tijd hun kop in het zand over migratie? Nee hoor: alle argumenten over de voordelen en zelfs de noodzaak ervan voor de arbeidsmarkt zijn afkomstig uit hun koker. Maar al sinds de gastarbeiders in de jaren ‘50 uit Italië en later Turkije en Marokko werden binnengehaald, houdt hun maatschappelijke betrokkenheid over migratie op bij de poort van de fabriek.

De politiek kwam de werkgevers desondanks decennialang steeds tegemoet, niet alleen door de poorten van ‘Fort Europa’ wijd open te zetten voor illegale migratie. Wie niet wordt gesnapt, kan in Spanje of Italië meteen zwart werk vinden in de landbouw. Maar ook met verblijfsstatus hielpen ze ongewild het bedrijfsleven: omdat ze geen Europese diploma’s hebben, verdienen ze als ongeschoold arbeider minder. De inkomenskloof tussen laag- en hoogopgeleid is hierdoor gegroeid.

Ook werd het arbeidsrecht aangepast, mede met het oog op ’tijdelijk verblijvende’ werknemers: tijdelijke contracten werden flexbaantjes, nulurencontracten. Daarvan zijn met name starters op de arbeidsmarkt door gedupeerd, constateerde bijvoorbeeld de SER.

Minister Karien van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) schetste februari dit jaar dat ook de Oekraïense workforce ‘voor een groot deel’ die vastigheid mist. 43 Procent blijkt te werken als uitzendkracht, 26 procent als oproepkracht en 28 procent heeft een ander tijdelijk dienstverband, in totaal dus 97 procent. Dit betekent dat van alle werkende oorlogsvluchtelingen slechts 3 procent níét zo’n ‘wegwerpbaan’ heeft.

Nederlands leren wordt, naarmate de oorlog voortsleept, wel steeds belangrijker en daarom is nu in kaart gebracht hoeveel en hoe taallessen worden gegeven, en door wie. Naar deze klasjes is veel vraag, in veel gemeenten zijn wachtlijsten. Maar aan de andere kant zijn er ook nog heel veel aanbieders van taaltrainingen die nog plekken in de klas over hebben. Met name geldt dit voor bibliotheken.

Het meeste onderwijs is informeel, dat wil zeggen dat er geen diploma voor gehaald kan worden. Twee derde wordt speciaal georganiseerd voor mensen uit Oekraïne, een kwart van het aanbod bestond al, en is ook toegankelijk voor immigranten uit andere landen.

Dat laatste is een teken van een van de weinige ontwikkelingen rond het migratievraagstuk die wél positief zijn: Nederlandse gemeenten hebben de wind er onder gekregen bij de inburgering. Die taak gooide kabinet-Rutte III over de schutting, nadat de privatisering van het taalonderwijs aan asielzoekers flopte.

De diversiteitsagenda van de Universiteit van Amsterdam (UvA) schudt op zijn grondvesten, nu blijkt dat de speciale afdelingen die racisme en discriminatie moeten voorkomen, niet in gesprek willen met Joodse studenten. Die klaagden over pro-Palestijnse demonstraties in de universiteitsbibliotheek.

‘Als je geen pro-Palestijnse ideologie op de UvA aanhangt, krijg je het zwaar te verduren”, zegt een studente uit Israël tegen Folia, het weekblad van de universiteit. “Door sterk anti-Israël sentiment en een impliciete oproep tot geweld tijdens de recente bezetting voelen Joodse studenten zich niet veilig op de UvA.”

De klaagster word vanwege haar afkomst tijdens zo’ n betoging gekleineerd, verhaalt Folia.

“De aankomst van Efrati, die in werkgroepen niet onder stoelen of banken schuift dat ze Joods-Israëlisch is en elke dag haar Maĝeen Davied (haar Davidster) als ketting om haar nek draagt, gaat niet onopgemerkt onder een aantal aanwezigen in de hal. “Iemand met een bivakmuts op maakte me opeens uit voor ‘vuile zionist’”, vertelt ze. “Niemand greep in of riep deze persoon tot de orde.”

Als ze later het woord ‘intifada’ (Arabisch voor opstand) hoort vallen weten zij en haar (Joodse) vrienden genoeg: tijd om het pand te verlaten. Efrati: “Het voelde heel onveilig om daar rond te lopen. Je kunt het gesprek niet aangaan, dus je gaat maar vluchten. Iedereen van mijn vriendengroep is weggegaan.”

Ze is geschokt. Een dag na de bezetting stuurt ze zowel een mail naar de Diversity Officer van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid als naar de centrale Diversity Officer van de UvA, Machiel Keestra. Ze verwoordt haar gevoelens en legt uit dat ‘intifada’ in de collectieve herinnering van de Israëliërs verwijst naar een serie van terroristische aanslagen, waarin mensen hun familie en vrienden hebben verloren. “Dus als Israëliërs dat horen, voelen ze zich onveilig”,  maakt Efrati duidelijk. “Ik denk dat veel studenten zich daar niet van bewust zijn.”

Maar het is de nasleep van deze zaak, de afhandeling van haar verzoek hierover bij de Diversity Officers van de universiteit, die de meeste verbazing wekt. Zij weigeren om te komen tot een gesprek tussen Efrati en enkele vertegenwoordigers van de actievoerders. Dit is het enige verzoek van Efrati. “Het is een beladen onderwerp en daarom zouden we juist het gesprek moeten aangaan. Daarvoor zijn we op de universiteit: om ideeën uit te wisselen.”

Juist in Amsterdam is deze weigering een reden tot zorg: een paar kilometer verderop in de stad worden Joodse scholen regelmatig extra beveiligd, uit angst voor aanslagen. En onder toeziend oog van de gemeente Amsterdam kon langs een geradicaliseerde jongerenwerker een groepje kwetsbare minderjarigen de reis naar het kalifaat aangaan.

De angst van Efrati is derhalve niet denkbeeldig, als dit in goed gesprek had kunnen worden gewisseld met de actievoerder. Wie weet hoeveel zorgen dit had kunnen wegnemen, of op een andere manier leed kunnen voorkomen. Ooit was Amsterdam de hoofdstad van de hele wereld voor aanhangers van deze tolerante, oplossingsgerichte vorm van samenleven. Maar op de Universiteit van Amsterdam weten ze het tegenwoordig kennelijk beter.