Het NOS journaal is lang niet meer wat het was

Geplande slijtage is een methode van industrieel ontwerp die inhoudt dat producten bewust ontworpen worden met een beperkte levensduur. Het doel is een snellere veroudering zodat de consument sneller genoodzaakt wordt om het product opnieuw aan te schaffen, ofwel omdat het uit de mode is, ofwel omdat het niet meer werkt. De Franse staat is in 2023 een onderzoek jegens Apple gestart inzake de geplande slijtage van dure iPhones. Dit industrieel concept staat namelijk haaks op alle duurzaamheidsfilosofie, maar wordt nog vaak toegepast. Wat gebeurt er als er weer voor de lange termijn geproduceerd wordt?

De bedenkers van geplande slijtage

De CEO van autofabrikant General Motors Alfred P. Sloan bedacht het concept in 1920 vanuit de gedachte dat een auto geen heel mensenleven mee moest gaan, maar regelmatig vervangen moet worden om de verkoop te stimuleren.

“Je moet ervoor zorgen dat mensen meer dingen willen”, legt Gary Cross uit, hoogleraar geschiedenis aan de Pennsylvania State University die consumentisme bestudeert. Leidinggevenden uit de sector moesten mensen ‘een auto niet alleen laten beschouwen als een auto, een transportmachine, maar als een uitdrukking van je persoonlijkheid of je status of je verlangen naar iets nieuws’.

Alfred P. Sloan besefte dat het grootbedrijf ervoor moest zorgen dat mensen dingen gingen kopen die ze eigenlijk niet nodig hadden. Dat idee, samen met de praktijk van het consumentenkrediet, was één van de grote stappen voorwaarts die de groei van multinationals vanaf 100 jaar geleden de grootste boost gaf, aldus het artikel van het Amerikaanse milieublad ‘Treehugger’.

Maar geplande slijtage, ook wel geprogrammeerde veroudering of ingebouwde veroudering genoemd, bleef niet alleen in de auto-industrie. Het verspreidde zich later naar andere sectoren, vooral naar de consumentenelektronica en lampenindustrie.

Apple-producten kennen veel toepassingen van geprogrammeerde veroudering

Het zijn de topproducten in de consumentenelektronica; de MacBooks en iPhones van Apple, tevens de meest kostbare qua aanschafprijs en het meest gewild bij mensen die trendy en/of statusgevoelig zijn. Alhoewel de constructie en gebruikte materialen van de Apple-producten boven die van de meeste concurrenten uitsteken, zijn ze toch het eerste aan vervanging toe ten opzichte van concurrenten, aldus de juridische faculteit van de elitaire Fordham University in New York.

Uit Frans onderzoek in 2023 blijkt dat Apple bewust zijn producten zodanig manipuleert dat de apparaten na verloop van een paar jaren trager worden, of minder goed werken. De Engelse krant The Guardian besteedde in 2009 al uitgebreid aandacht aan dit beleid van Apple. Het gaat daarbij niet alleen om de softwareprogrammering van de iPhone, maar ook de constructie van de batterijen en het beperkt aantal jaren dat er service verleend wordt op de peperdure apparaten.

Een andere bekende monopolist die deze tactiek toepast is Microsoft. Je ziet het terug in de talloze versies van Office en het grote aantal versies van Windows. Ook hier geldt dat de verleende service en updates (in jaren) bewust beperkt worden gehouden.

Andere bekende sectoren en producten voor geplande veroudering

Mensen kopen elk jaar nieuwe iPhones en elk seizoen nieuwe kleding. Ze kopen aanstekers en pennen elke keer als de aanstekervloeistof en inkt op zijn. In zekere zin zijn producten voor eenmalig gebruik geplande veroudering op steroïden. Plastic bakjes en bestek zijn in wezen gemaakt om weggegooid te worden.

De film The Light Bulb Conspiracy geeft een goed beeld welke industrieën en multinationals zich met name schuldig maken aan deze praktijken. Zoals de titel aan aangeeft, waren de producenten van gloeilampen ook een groot fan van deze praktijk.

Duurzaamheid en de EU

Duurzaamheid is een breed begrip dat op allerlei verschillende manieren gebruikt wordt. Een belangrijke basisdefinitie, waar ook het CBS op voortbouwt, is in 1987 opgesteld door de VN-commissie Brundtland. Daarin wordt ‘duurzame ontwikkeling’ gedefinieerd als ‘een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder de behoeften van toekomstige generaties in gevaar te brengen’. Apple is duidelijk geen fan van deze opvatting.

Een gevolg van de duurzaamheidsfilosofie is het idee dat we aan een circulaire economie moeten werken waarbij hergebruik van grondstoffen, recycling en makkelijke repareerbaarheid een belangrijke rol spelen. Deze concepten passen niet goed bij de bovenbeschreven opvattingen van autofabrikanten, elektronicaproducenten en vele kledingmerken.

Persoonlijk sta ik al vele decennia achter de duurzaamheidsopvatting. Mijn Miele stofzuiger is 30 jaar oud, de Philips stereo-installatie van mijn grootouders uit 1972 wordt nog dagelijks gebruikt en de Duitse vulpen uit mijn studententijd ook.

Enkele van de ontelbare nieuwe wetten van de EU gaan over de bescherming van consumenten tegen producten met een (kunstmatig) beperkte levensduur zoals misleidende duurzaamheidsclaims. Ook heeft de EU vorig jaar wetgeving uitgevaardigd die het producenten verplicht om al in het ontwerpstadium van een nieuw product rekening met hergebruik te houden “met inbegrip van het software ontwerp”. Daarbij wellicht doelend op de iPhone-software die de toestellen trager maakt na de eerste 18 maanden gebruik.

Onlangs verscheen de laatste opiniepeiling van Eurobarometer over de verwachte opkomst en stemgedrag bij de komende EU Parlementsverkiezingen van 6 juni aanstaande. De verwachte opkomst bij deze verkiezingen is 71 procent (was 60 procent in 2019) en het belangrijkste thema voor die verkiezingen is de sterk gegroeide armoede in de EU sinds het aantreden van de huidige Europese Commissie in 2019. Volgens die laatste peiling wijkt de Nederlandse kiezer zeer fors af van het EU-gemiddelde, zowel wat prioriteiten betreft, als stemgedrag. Nederland blijkt het meest EU-gezinde land van de 27 lidstaten, samen met Denemarken.

Gegroeide armoede grootste verkiezingsthema

Het gaat niet goed met de EU. Ten opzichte van de VS en Azië, liep de economische groei in de EU-lidstaten sinds de benoeming van Ursula von der Leyen enorm terug. Zie onderstaande grafiek.

De belangrijkste reden voor de zware economische tegenvallers, zijn de kosten voor het strenge milieubeleid van de EU, aldus dit artikel van Reuters. De Green Deal van Von der Leyen/ Timmermans doet de EU financieel de das om. Daar hebben vooral de armere lidstaten in het Oosten het meeste last van, zo blijkt uit de Eurobarometer.

In Nederland merken we ook de toegenomen belastingdruk en maatregelen om CO2-neutraal te worden, maar in ons land is de steun voor de groene agenda van de EU nog het sterkst. De interesse voor economische groei en werkgelegenheid is bij ons nauwelijks van belang in vergelijking met de meeste andere lidstaten. Nederland lijkt nog te zwelgen in de eigen welvaart.

Nederland versus de rest van de EU

Ons land blijkt een van de grootste fans van de EU en EU-beleid, wat uit onderstaande grafiek is af te leiden. Met name de ideeën van ministers Rutte en Ollongren hebben grote invloed gehad op het pro-EU denken van de meeste Nederlanders.

Waar de strijd tegen gegroeide armoede op nummer 1 staat voor de hele EU, blijkt dat onderwerp in ons land volledig weg te vallen tegenover de wens hier om meer wapens, een sterker leger en meer bescherming tegen de door Ollongren afgegeven oorlogsdreiging. In Nederland staat namelijk de Europese defensie en veiligheid op nummer 1 vanwege de hier sterk gegroeide angst voor Rusland.

Bron: Eurobarometer (lichtblauwe balk = Nederlandse kiezer, donkerblauwe balk = gemiddelde EU-kiezer).

Nederland wijkt op vier essentiële punten af van de rest van de EU

Als je bovenstaande grafiek bekijkt, zie je dat ons land op de volgende vier onderwerpen essentieel afwijkt van de rest van de EU:

• Defensie en veiligheid
• Maatregelen tegen klimaatverandering
• Migratie en asiel
• De toekomst van Europa

Het hele rapport over de voorkeuren van de Nederlandse kiezer is niet online te zien, maar wel vanaf deze pagina te downloaden.

De uitspraken van minister Ollongren over de grote dreigingen vanuit Rusland hebben duidelijk gevolg voor het Nederlandse stemgedrag op 6 juni aanstaande. Nederlanders hechten de grootste waarde aan een militaire versterking van de EU voor de komende 5 jaar. Dat is bij ons prioriteit nummer 1!

Op de tweede plaats voor ons Nederlanders komt het Europese immigratie- en asielbeleid. Daar heeft Geert Wilders klaarblijkelijk de meeste invloed op uitgeoefend. Voor de gemiddelde Europeaan komt EU-immigratie en asielbeleid op de zevende plaats, maar bij ons dus op de tweede.

Op de derde plaats komen verdere (strengere) maatregelen op klimaatgebied. De Nederlandse kiezer is over het algemeen gelukkiger met het strenge klimaatbeleid van de EU dan de meeste andere Europeanen. In Bulgarije maakt slechts 5 procent van alle kiezers zich daar druk over, terwijl 70 procent zich daar druk over armoede maakt.

Nederlanders zijn bijna tweemaal zoveel te porren voor de EU-klimaatagenda dan de gemiddelde Europeaan. Het heeft waarschijnlijk te maken met de relatieve rijkdom waarin wij leven ten opzichte van bijvoorbeeld Oost-Europese lidstaten als Litouwen waar nog geen 14 procent van de kiezers zich druk maakt over het klimaat. De vrees in Litouwen voor een Russische inval is daar overigens even groot als in Nederland. Met dank aan Ollongren blijken Nederlanders zichzelf net zo bedreigd te voelen als de Baltische lidstaten.

Ook de toekomst van de EU scoort bij ons hoog; de vierde plaats van de zestien thema’s. Ook daar zien we weer een parallel met de Baltische staten. De meeste Nederlanders willen net zo hard het versterken en vergroten van de EU als die Baltische lidstaten.

EU-beleid gericht op economie en werkgelegenheid is voor Nederlanders nauwelijks van belang

Waar voor de meeste Europeanen de zorg voor economie en werkgelegenheid op de derde plaats komt, bungelt dit onderwerp bij Nederlanders vrijwel onderaan het lijstje met prioriteiten, aldus bovenstaande grafiek.

Voor Nederlandse kiezers is de EU er vooral om ons tegen de Russen te beschermen, de klimaatagenda te realiseren en immigratie in te dammen. De onderwerpen waarvoor de EU destijds werd opgericht, economie en werkgelegenheid, bungelen bij ons onderaan.

Nederlandse kiezers lopen wat mij betreft achter de feiten aan. De EU-economie en -democratie laat steeds grotere achterstanden zien ten opzichte van het verleden en wij maken ons daar niet druk om. Waar we ons het meeste druk over maken zijn de Russische dreiging (1), immigratie (2) en het snel kunnen realiseren van de klimaatagenda van de EU (3). Rutte, Ollongren en Timmermans blijken het Europese stemgedrag van de Nederlanders sterk te hebben beïnvloed.

Denk nog eens goed na voordat je gaat stemmen op 6 juni. Wellicht is het toch verstandiger om je aan te sluiten bij de zorgen van de meeste Europeanen: dreigende armoede (1), volksgezondheid (2) en ondersteuning van de economie (3). Het wordt hoog tijd dat Nederlanders meer de realiteit onder ogen gaan zien; de EU is zijn welvaart, vermogen en toekomst kwijt aan het raken door de huidige bezetting van het Europees Parlement en de Europese Commissie. Als je dat wil zien, ga je vanzelf op heel andere partijen dan de huidige stemmen.

Naarmate een economische crisis dichterbij komt, lees je steeds meer verhalen die het tegenovergestelde beweren: het gaat weer de goede kant op. Dat lees je bij media als BNR Nieuwsradio, maar ook sommige dagbladen zoals het Financieele Dagblad of de Volkskrant. Maken deze media zich bewust schuldig aan desinformatie, of leveren ze alleen een beperkt deel van de waarheid (misinformatie), namelijk het meest positieve deel van het verhaal? Hierbij als voorbeeld een analyse van recente berichtgeving van BNR Nieuwsradio. Trek vooral je eigen conclusies.

‘Meeste mensen gaan stijgende conjunctuur snel merken’

Bovenstaande kop is te vinden in dit artikel van BNR Nieuwsradio dat op 28 maart 2024 werd gepubliceerd. Het artikel haalt een aantal uitspraken aan van de ‘huiseconoom’ van BNR, Han de Jong. Han was jarenlang hoofdeconoom bij de ABN AMRO bank. Dat verklaart voor mij veel.

Het artikel begint met: “Nederland lijkt het omslagpunt richting economische groei te hebben bereikt, blijkt uit de conjunctuurindicator van De Nederlandsche Bank. Tot maart daalde de ‘conjuncturele lijn’, maar die heeft nu een stijging ingezet. ‘De boodschap is dat er groei aankomt, en dat die groei verder aantrekt.’ De groei is volgens De Jong onder meer terug te zien in indicatoren als het consumentenvertrouwen, de orderposities van bedrijven en nog enkele elementen die ‘in maart allemaal de positieve kant uitwijzen’. ‘… en we weten eigenlijk ook al dat de economische groei in 2024 volgens de voorspellingen hoger zal zijn dan in 2023.’”

Alles gaat voor ons land dus eindelijk weer de goede kant op volgens BNR en huiseconoom Han de Jong. Mij bekroop een ietwat misselijkmakend gevoel bij het lezen van dit verhaal.

De realiteit versus BNR I: conjunctuurindicatoren

Er worden meerdere conjunctuurindicatoren in Nederland gebruikt. Die van de Nederlandse Bank uit bovengenoemd bericht van BNR, is hieronder afgebeeld. Met veel fantasie zie je een heel flauwe bocht in de curve vanaf maart dit jaar, maar wel eentje die zich nog steeds onder de nullijn beweegt én bij een negatieve groei van het bbp! Hoezo positieve ontwikkeling??

Een andere, meer toegepaste, conjunctuurindicator komt van het CBS. Die voor de periode tot en met maart 2024 ziet er als volgt uit:

Ook zonder leesbril zie je duidelijk een dalende lijn in die conjunctuur. Volgens het bijbehorende CBS-artikel zijn maar liefst 10 van de 13 indicatoren negatief ten opzichte van de lange termijn. Daartoe behoren onder andere: de groei van het bbp, de consumptie van huishoudens, het producentenvertrouwen, de investeringen en de werkloosheid, allemaal in de negatieve trend dus.

De realiteit versus BNR II: consumentenvertrouwen

Deze maandelijkse CBS-publicatie meldt: “Met -22 lag het consumentenvertrouwen in maart onder het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar (-10). Het vertrouwen bereikte in januari 2000 (ruim voor de invoering van de euro! – red.) de hoogste stand ooit (36) en in september en oktober 2022 de laagste stand ooit (-59).”

Is een vertrouwen van -/- 22 dus positief? Nee, lijkt me. Dat vertrouwen was in februari -/-27, dus er is een lichte verbetering in een maand zichtbaar, maar dat zou ik nog geen positieve trend durven noemen.

De realiteit versus BNR III: aantal faillissementen

In februari (de meest recente maand waarover cijfers bekend zijn) werden 26 minder bedrijven failliet verklaard dan in januari, meldt het CBS. De onderliggende trend van het aantal faillissementen is echter bijna 2 jaar stijgend, aldus datzelfde CBS bericht. “In de eerste twee maanden van 2024 zijn ruim 40 procent meer bedrijven failliet verklaard dan in dezelfde periode een jaar eerder.” Ik zou dat nog niet zo snel een grote verbetering durven noemen.

In sommige delen van Nederland gaat het harder met het aantal faillissementen, in Twente bijvoorbeeld. Daar deed zich volgens regionale media Oost in de laatste week van maart een tsunami aan faillissementen voor.

De realiteit versus BNR IV: producentenvertrouwen

Deze maandelijkse CBS-publicatie meldt: “De producenten in de industrie waren in maart negatiever dan in februari. Het vertrouwen ging van -4,2 in februari naar -4,8 in maart. Fabrikanten waren minder positief over de verwachte bedrijvigheid en negatiever over hun voorraden. Het producentenvertrouwen lag in maart onder het gemiddelde van de afgelopen 20 jaar van -1,3. Het vertrouwen bereikte in oktober 2021 de hoogste waarde (10,4). In april 2020 werd de laagste waarde (-31,5) genoteerd.”

Ook geen ontwikkeling om de loftrompet over uit te steken dus.

De realiteit versus BNR V: werkloosheid

Dit maandelijkse CBS-artikel over het verloop van de werkloosheid meldt: “Het aantal werklozen is in de afgelopen drie maanden verder toegenomen, met gemiddeld 7 duizend per maand.”

Oplopende werkloosheid terwijl de conjunctuur juist aantrekt volgens de hoofdeconoom van BNR Nieuwsradio? Hier moet iets toch echt helemaal niet meer kloppen!

De realiteit versus BNR VI: inflatie

De meest recente inflatiecijfers zijn van februari: 2,8 procent. Dat is een stuk beter dan het gemiddelde van 11,2 procent in 2022. Overal lees je dus dat de inflatie weer bijna onder controle is en dat de ECB weer snel (juni) de rente wil gaan verlagen om zo de groei weer, ten laste van spaarders en hogere prijzen voor burgers, aan te gaan jagen.

Wat je nergens leest is dat de prijzen voor levensmiddelen en energie in totaal vanaf 2021 met gemiddeld met 24 procent zijn gestegen! Die stijging is niet opeens weg. Zelfs niet als de actuele inflatie 2 procent zou zijn. Zie onderstaande grafiek van het CBS.

Iedereen betaalt nog steeds 24 procent meer voor zijn levensonderhoud dan in 2021! En dat terwijl de suggestie gewekt wordt dat ‘alles weer onder controle is’. We spreken hier minimaal over misinformatie. In sommige gevallen over desinformatie (onvolledige informatie) en soms zelfs over fake news: ‘Meeste mensen gaan de stijgende conjunctuur snel merken’. Bah!

Kijk naar de feiten, raadpleeg betrouwbare bronnen, en realiseer je dat ook steeds meer grotere mediabedrijven niet meer te vertrouwen zijn. Helaas.