De media en politiek kunnen uw oerbrein beetnemen

De verkiezingsoverwinning van de PVV van Geert Wilders is een totale mokerslag waarvan de klap nog kolossaal nagalmt. In feite is het de vierde mokerslag. Negen dagen na de moord op Pim Fortuyn haalde diens Lijst Pim Fortuyn (LPF) 26 zetels in 2002. Fortuyn sprak toen al over ‘de verweesde maatschappij.’ Thierry Baudet veroorzaakte een megaschok door de provinciale verkiezingen in 2019 te winnen en de BBB van Caroline van der Plas deed dat in maart dit jaar, ook bij de provinciale verkiezingen. En nu dan de PVV, met de allergrootste dreun, maar liefst 37 zetels. De Nederlandse kiezer is niet boos, maar woest.

Een week geleden beschreef ik hier op Indepen twee kakelverse boeken met klinkende titels als ‘Boze Boeren en Burgers’ (Ewald Engelen) en ‘Landverraad’ (Dick Bijl, Willem Koert). Toen kwam Maurice de Hond met een stijgende lijn van de PVV in zijn peiling. Hij zag de uitslag al aankomen en ik besloot op dat moment om het boek (2007) van een van mijn favoriete Duitse filosofen, Peter Sloterdijk, nog eens te lezen: ’Woede en Tijd’. In het Duits slaat de titel de spijker nog beter op de kop: ‘Zorn und Zeit’; toorn dus, de overtreffende trap van woede. Sloterdijk definieert een politieke partij of beweging als een ‘woedebank.’ De partij of politicus die de woede van zijn tijd het beste weet te vangen, is spekkopper in een democratie. Als een bank die de actuele woede in kiezersstemmen collecteert.

Je kunt je inmiddels afvragen hoeveel dikke middelvingers het Haagse establishment, ­­en dan met name de VVD, het CDA, D66 en het (te) linkse spectrum, nodig heeft om te beseffen wat decennialange uitgeholde, neoliberale technocratische bureaucratie en een volstrek abjecte cynische anti-burger bestuurscultuur teweeg hebben gebracht: niets minder dan de totale afbraak van onze maatschappij, samenleving en economie.

De toeslagenaffaire, de ongekende woningnood, de hausse aan bedrijfssluitingen en faillissementen in de middenstand, de absurde crisis en stilstand in de landbouw en tal van erbarmelijke situaties in de jeugdzorg, de zorg en het onderwijs, terwijl er in Den Haag vooral zinloos over stikstof werd gezwamd en er 28 miljard euro over de balk werd gesmeten voor ‘klimaatmaatregelen’ om vanuit Nederland tot 0,000036 graden minder opwarming van de aarde voor elkaar te boksen, zonder dat ook aantoonbaar te kunnen maken met te monitoren data (aldus onze Rekenkamer). Totale gekte, maar allee, als er iets in de mode is dezer dagen dan is het gekte en de kunst om te doen alsof waanzin het nieuwe normaal is.

Toch kan het altijd nog gekker. Een VVD die bij monde van de grote verliezer (tien zetels minder!) Dilan Yeşilgöz een coalitie met de PVV saboteert door niet mee te willen doen met de formatie. Dus dan krijg je een electorale megadreun en dan zeg je daarna ook nog doodleuk tegen heel Nederland en je eigen stemmers (84 procent van de VVD-achterban wil graag met de PVV regeren): ‘barst maar’?

Er klinken geluiden dat Mark Rutte zijn NAVO-baantje zal missen als de VVD meewerkt aan een coalitie met de PVV. ‘Brussel’ zou de VVD aan een touwtje hebben en eist dat die partij niet meewerkt aan de formatie in Nederland omdat Wilders anti-Europa is. Eerlijk gezegd klinken deze berichten dusdanig hallucinerend dat bij het ter perse gaan van deze column vast weer een andere draai gemaakt zal worden. Een dergelijke cynische en egomane machtspolitiek zal toch ook de meeste VVD’ers te gortig zijn?

Dat veel mensen zich met de PVV als grootste partij onveilig voelen, is even evident als zorgelijk. Churchill zou ooit hebben gezegd: “Wie jong is en rechts, heeft geen hart; wie oud is en links geen verstand.” Gelukkig zijn mijn kinderen nog links. Larry Alex Taunton, een Amerikaan uit rechts-conservatief-christelijke hoek, raakte me onlangs met een al even scherp aforisme. “Als ik wakker word, dan pak ik een kop koffie en ga ik eens nadenken over mijn dag. Maar als mijn linkse buurman wakker wordt, dan pakt hij een kop koffie en gaat hij nadenken over mijn dag.”

Inmiddels is, vanuit links gezien, vrijwel iedereen die niet links is, ook meteen een fascistoïde rechts-extremist. Iedere keer dat mijn links-groene collega-boeren en Extinction Rebellion (XR) op de A12 of de Dam staan, heb ik daar een dubbel gevoel bij. Mijn respect voor hun activisme en organisatiekracht worstelde met het besef dat hun extreme klimaatangst en dito zorgen mogelijk terecht zouden kunnen zijn, maar misschien ook niet. Immers: wetenschap is nooit ‘finaal.’ Maar het eisenpakket van XR is heftig, te heftig. Ik kreeg de opmerking dat ook mijn agro-ecologische GraanGeluk nog niet groen en fossiel-vrij genoeg zou zijn. Want GraanGeluk gebruikt nog trekkers en dorschmachines…?

Burgers, bakkers, vissers en boeren trekken alle verzwaarde lasten in Nederland nu al niet meer, en dan schreeuw je keihard om nog meer Timmermans-like maatregelen die de toch al getroffen bevolkingsgroepen nog verder het economische Hollandse moeras induwen? Als je de burgerij naar rechts wilt hebben, dan is dit de ultieme methode. XR, D66 en Timmermans voerden de perfecte PVV-campagne!

Klimaatverandering tegengaan, als je dat al wilt of menselijkerwijs kunt, wat nog een heel vraagstuk is, is alleen mogelijk met totalitair mondiale ingrepen. Maar wie wil er een klimaat totalitaire D66-achtige wereldregering? Wil links dat? De VVD? XR? Daar heeft het inmiddels wel alle schijn van. Klimaatadaptatie is een veel reëler en wel te financieren aanpak, één die haalbaar is zonder de burger-boer-bakker en de ganse westerse economie onderuit te trekken. Voor woke geldt hetzelfde als voor D66 en Timmermans. Waarom probeer je een hele maatschappij iets op te leggen, met dwang en drang? Natuurlijk, je hebt alle recht te zijn wie je wilt zijn, maar waarom die dwingende wil om een ander jouw terminologie en narratieve taalbegrenzing dwingend op te leggen? Wat is er mis met normaliteit?

Zou het nog kunnen? Links herbronnen en rechts milder in plaats van wilder? Hoe krijgen we de welvarende, zorgeloze ‘roaring nineties’ terug, toen bijna alles nog leuk, fris en vrolijk was? Ergens daar ging het mis. Ergens daar (en misschien ook wel eerder) sloeg onze wereld totaal uit het lood. Wilders gaat dat in zijn dictatoriale eentje niet herstellen. Links of rechts, het grote wantrouwen is nu peilloos diep en daar heeft gans politiek Den Haag het naar gemaakt.

Misschien een idee voor een peiling door Maurice de Hond: wat zou er met de verkiezingsuitslag gebeuren als er naast de optie van een blanco stem ook een tégenstem mogelijk was? Het is een denkexercitie, maar de kans dat D66, CDA en met name de VVD vrijwel geen zetel zouden overhouden, lijkt me groot. Dat formeert daarna vast een stuk sneller en zo hebben we ook geen last meer van de ‘zelfgenoegzamen’ die de afbraak van alles wat van waarde was in Nederland onder vier sloopkabinetten Rutte wel prima vonden.

Twee hyperactuele, zojuist verschenen en sterk politiek pamflettistische boeken oordelen ongenadig hard over de erfenis van Rutte en de rol daarin van de Nederlandse elite ofwel ‘de kletsende klasse’. De titels laten aan onduidelijkheid niets te wensen over: “Landverraad; hoe de neoliberalen de democratie, wetenschap, journalistiek en rechtspraak ondermijnden” van arts-epidemioloog en oud-hoofdredacteur van het Geneesmiddelbulletin Dick Bijl en onderzoeksjournalist Willem Koert. Het tweede boek is van hoogleraar financiële geografie Ewald Engelen: “Boze burgers en boeren; Autopsie van een tijdperk.”

Beide epistels resoneren met mijn boeken “Uitgebeend” (2014), “De Ontsporing” (2015) en met mijn tussen najaar 2021 en voorjaar 2022 geschreven maar nog te publiceren “Uitgehold, van haver tot gort” (medio 2024). Uitgehold was een werktitel, maar blijkt de lading prima te dekken. We leven in een uitgehold land met een gezagscrisis, in een uitgehold westers tijdperk en in een tijd waarin alles van waarde (te) weerloos is geworden. Er is al veel kapotgegaan in onze omgekeerde wereld waarin goede, eerlijke en hardwerkende mensen het onderspit delven en het malafide grootkapitaal van de mondiaal en boven nationale wetten opererende multinationals (met in hun kielzog superrijken, autocraten en oligarchen) zichzelf mateloos verrijken.

De boer, burger, visser, bakker, brouwer en al die andere midden- en kleinbedrijf ondernemers worden tot op het bot uitgemolken, terwijl de kassa’s van Big Tech, Big Pharma, Big Banks en het militair-industrieel complex rinkelen als nooit tevoren. Engelen haalt in zijn boek terecht aan dat het fenomeen voedselbank in 2002 nog niet bestond, in 2008 zo’n 6000 klanten telde en vandaag de dag al wordt bezocht door 120.000 hongerige Nederlanders. Ruim een miljoen (!) Nederlanders zijn tot onder de armoedegrens gezakt. We leven in een land met een hallucinerend schandaal als de toeslagenaffaire waar nog steeds honderden kinderen niet bij hun ouders zijn teruggekeerd en er zelfs ‘482 (!) van de uit huis geplaatste kinderen zijn overleden (…)’. Op deze duistere en niet opgeloste toeslagenaffaire struikelde Rutte III terwijl hij en precies dezelfde coalitiepartijen na de coronaverkiezingen doodleuk Rutte IV formeerden, resulterend in een crisis op crisis stapelend vechtkabinet dat ook de eindstreep niet haalde.

Ewald Engelen is van de Amsterdamse Pijp naar het prachtig gelegen Heveadorp op mijn Gelderse Veluwezoom verhuisd waardoor hij inmiddels ook met de ogen van het platteland in plaats met die van ‘de kletsende klasse’ kijkt. Zijn pleidooi om technocratie en Haagse paranoïde in te ruilen voor een politiek van hoop en verbeelding kan ik alleen maar onderschrijven. Bijl en Koert hebben minder hoop en winden daar in “Landverraad (…)” geen doekjes om. De analyse die zij maken over de stand van onze instituties, van gecorrumpeerde politiek tot door de industrie ingekapselde wetenschap en universiteiten, verworden rechtsspraak en falende mainstream journalistiek is even lucide als vreeswekkend. De uitholling, verloedering en teloorgang van ons land wordt door hen met onverholen woede verwoord. Het is een J’accuse á la Émile Zola, een toornig schotschrift waarvan het mij niet zou verbazen als iemand het eerdaags op de deur van Ruttes torentje spijkert. Al is onze demissionaire minister-president naar verluidt inmiddels vaker te vinden op Avenue Leopold 3 in Brussel, het NAVO-kantoor.

In het voorwoord citeert oud-topambtenaar Hans Siepel nog eens die vervreemdende op 4 mei 2020 door Koning Willem Alexander op een vrijwel lege Dam tijdens dodenherdenking uitgesproken zinnen. In coronatijd dus. “Nu, 75 jaar na onze bevrijding is het minste wat we kunnen doen niet wegkijken. Niet goedpraten. Niet uitwissen. Niet apart zetten. Niet normaal maken wat niet normaal is (…). Medemensen voelden zich in de steek gelaten. Onvoldoende gehoord.” Heftige zinnen die maar bleven hangen bij die paar kritische wetenschappers en journalisten waaronder Bijl, Koert en ondergetekende die wel op durfden te staan tegen het algemene corona narratief om vervolgens met laster, uitsluiting en censuur te worden geconfronteerd.

Voor ons de grondrechten ontnemende, niet werkende maar wel miljarden kostende coronamaatregelen als mondkapjes, 1,5 meter afstand, lockdown en avondklok bestond geen enkel valide wetenschappelijk bewijs van een positieve werking. De maatschappelijke, economische, psychische en gezondheidsschade van deze maatregelen is immens, onmetelijk zelfs. Er is nog steeds oversterfte waar onvoldoende onderzoek naar is. En er komt mogelijk geen parlementaire enquête. Wij, al vele jaren ter zake kundig in vaccins, zoönoses en pandemieën, en deel uitmakend van de pakweg 20 procent kritische ongevaccineerden die terecht de bijwerkingen van experimentele gen-middelen zoals de nog kersverse onbetrouwbare mRNA injecties vreesden, werden als uitschot behandeld. Onthullende onderzoeksresultaten van gerenommeerde topwetenschappers zoals John Ioannidis en Peter Gøtzsche werden straal genegeerd of zelfs ‘gecanceld’, en het stellen van kritische vragen leidde al snel tot verwijderde posts en accounts.

Mijn “Uitgehold, van haver tot gort” heeft als motto een waarschuwende zin van Nobelprijswinnaar Mario Vargas Llosa (Peru, 1936). “Hoedt u voor het moment waarop de zaken absurd worden, vanaf daar wordt alles alleen maar grotesker.” De reden dat de Zuid-Amerikaan de Nobelprijs voor de Literatuur in 2010 kreeg was, aldus Wikipedia: “De manier waarop hij machtsstructuren in kaart brengt en zijn scherpzinnige beelden van het verzet, de opstandigheid en de nederlaag van het individu.” Was het dit waar onze Koning ons op 4 mei 2020 voor waarschuwde?

Bijna de hele Kamer, vooral PvdA/GroenLinks maar ook PVV en Omtzigt ging mee met het abjecte coronabeleid. Laat het woensdag gehaktdag zijn, mijn stem gaat naar Mona Keizer, een van de weinigen die wél opstond.

De kruitdampen zijn nog niet opgetrokken, integendeel zelfs. Wel zijn we een maand verder dan het moment waarop de tijd stil stond en de godsgruwelijke slachtpartij in Israël ons keihard in het gezicht sloeg. 7 Oktober klinkt nu al als ‘nine eleven’, zo’n dag waarop je meteen weet dat die de geschiedenisboeken haalt en op ons netvlies zal blijven staan. Na corona, Oekraïne en ‘het klimaat’ was het duidelijk dat de geesten zich alweer zouden splijten, dat er weer vriendschappen op het spel staan, dat er weer nieuwe polariserende vaandels zijn gehesen, een haast middeleeuws aandoend vlagvertoon. Alleen trompetgeschal en tromgeroffel ontbreken nog.

Op dag één al in dat akelige weekeinde begin oktober overkwam mij woordenwisseling en onbegrip. Hoe kon ik zo ijskoud zijn, mij op de vlakte te houden? ‘Heb je die beelden dan niet gezien?’ De verkrachtingen, de onthoofdingen, de verkoolde babylijkjes? Menig journalist annex commentator kwam met woorden als ‘je moet nu kleur bekennen en pal achter Israël gaan staan’, een positie die een aantal van mijn vrienden ook onverbiddelijk innam. Weer andere vrienden zijn juist woest op Israël en roepen, marcherend met groene vlaggen met vuist en graanhalmen, ‘Free Palestine!’ Wat met corona, het klimaat en Oekraïne al gebeurde, vanaf nu ben je voor de Palestijnen of je bent voor Israël. Kies je niet, blijf je in het midden, dan zit je voor beide kampen fout.

Eckart Tolle wist een diep inzicht treffend in een paar woorden te vatten: “There’s always another way of looking at it.” Het is een wat koelere manier van kijken en denken die ik volg en die mij goed van pas kwam ten tijde van oorlogsverslaggeving in het door burgeroorlog uiteenvallende Joegoslavië en Kosovo, de periode 1993-1999. Op de vlakte blijven is overigens niet hetzelfde als geen partij kiezen of non-empathisch zijn. Je zet een stap opzij, een pas naar achteren; om een bewust afstandelijke neutrale analyserende panopticum observatie te kunnen maken. Feiten op een rij, wat is de context? Wat niet wegneemt dat er inderdaad momenten in je leven kunnen zijn waar er geen keus is, waarop je weet dat je te maken hebt met het ultieme kwaad zelve, zoals met Hitlers naziregime of een totalitaire 24/7 surveillance staat in aanbouw. Dan rest alleen nog strijd.

De momenten en geleerde lessen als oorlogsverslaggever in Kosovo zullen me altijd bijblijven. Als je met je neus boven een naar rottende lijken stinkend massagraf staat, of naast twee jonge Albanese meisjes met een bebloede pasfoto van hun vader in hun handen op de plek waar ze hem voor het laatst hebben horen schreeuwen van de martelpijn door Servische Arkan Tijgers paramilitairen, of als je diezelfde dag voor een dorp staat waar arme Servische boerengezinnen met paard en volgepakte wagens op de vlucht slaan voor plunderende en brandschattende wraak nemende Albanezen, dan zijn dat momenten waarop je leert dat woeste volkswoede mensen mee kan slepen tot in een oneindige kluwen van haat en moord. Vergelding is gemakkelijk te beginnen, aldus de lessen op de Balkan, maar waar eindigt het?

Januari 2019 bezocht ik Jeruzalem, Tel Aviv en de West Bank, inclusief de checkpoints. De heftige gesprekken met Palestijns-Arabische bewoners (die nooit een stap over die checkpoints hadden gezet of ooit zouden zetten) staan me levendig bij. De door de politiek activistische Britse graffitikunstenaar Banksy beschilderde metershoge muur in Bethlehem sprak geen boekdelen, maar zelfs hele bibliotheken. Op de West Bank zagen we oprukkende, zwaarbewaakte nederzettingen van Joodse kolonisten. Voor mij en mijn jonge dochter was het zonneklaar: dit kan niet goed gaan, wat hier allemaal gebeurt, is dusdanig uitzichtloos dat het op een dag frontaal zal exploderen. En dat heeft het nu dan ook gedaan, vanuit Gaza. Dat gezegd hebbende, vaststaat dat de problematiek Israël/Palestina godsgruwelijk complex is. Het gemak waarmee soms voor of tegen de ene of de andere partij wordt gekozen, is storend.

In 2003 maakte ik met collega Cees Schaap de Zembla-uitzending “Zwijgen over Israël” die historisch was omdat we erin slaagden onze geïnterviewden mee te krijgen in het eenvoudige argument dat je toch best kritiek op Israël mocht hebben zonder meteen voor antisemiet te kunnen worden uitgemaakt. Dat was op dat moment een doorbraak. Met name de gesprekken met oud D66-voorman en de voormalige ministers van Buitenlandse Zaken Hans van den Broek en Hans van Mierlo en ook nog de Auschwitz overlever Hayo G. Meyer waren ontluisterend. Allen hekelden het feit dat Israël in die tijd soms boven alle kritiek verheven was en dingen mocht doen “die we van geen enkel ander land zouden accepteren”, aldus Van Mierlo.

De oud-politicus en minister van staat wist zich zelfs geen raad over Israël, bleek op een Amsterdams grachtenterrasje waar we na de uitzending wat napraatten. “Het is Bijbels apocalyptisch waar het naartoe gaat”, zei hij medio oktober 2003, inmiddels alweer twintig jaar geleden! Een periode waarin havik Netanyahu in Israël vrijwel onafgebroken aan de macht is geweest met rechtsextremistische partijen. Tegelijkertijd ontstond de Hamas-beweging in Gaza met inmiddels een extreme vorm van gewelddadigheid die evengoed hemeltergend beangstigend is. Alles overziende blijft er maar één vurig pleidooi over: zowel de extreme Netanyahu als het niet minder extreme Hamas moeten van het wereldtoneel, evenals het kwaadaardige regime in Iran. En nog iets: ruil al die vaandels in godsnaam om voor de wit-blauwe vredesvlag met duif, dan houden we wat meer vrienden over.

–//–