Reconstructie: de desastreuse avondklok en de duistere rol van Jaap van Dissel

De Rijksbegroting en bijbehorend Belastingplan worden ieder jaar op Prinsjesdag bekendgemaakt. De plannen worden daarna besproken door de Tweede Kamer en vervolgens de Eerste Kamer. Wat bijna niemand weet, is dat de Europese Raad ieder jaar een aantal instructies afgeeft voor die Nederlandse Rijksbegroting, gebaseerd op een jaarlijkse analyse door de Europese Commissie. Die analyse maken de ambtenaren van de Europese Commissie voor iedere EU-lidstaat afzonderlijk. Dit artikel legt uit hoe dat in zijn werk gaat en wat de EU dit jaar voor de Nederlandse begroting heeft bedacht en bepaald. Daaruit blijkt wederom dat Nederland voor een aanzienlijk deel direct vanuit Brussel wordt bestuurd en we steeds minder te zeggen hebben over ons eigen land.

 De centrale EU-sturing volgens het ‘Europees Semester’

Ik heb het in een vorig artikel al aangestipt; het bestaan van een zogeheten Europees Semester dat ieder jaar opnieuw ingericht wordt vanuit Brussel. Daarmee worden de lidstaten op tal van sociaal maatschappelijke en financiële onderwerpen centraal aangestuurd door die Brusselse bureaucratie.

Tot en met 2010 werden nationaal economisch en sociaal beleid, waaronder het opstellen van jaarlijkse Rijksbegrotingen, individueel en onder eigen verantwoordelijkheid van een EU-lidstaat uitgewerkt. In het kader van de doelstellingen van de EU op het gebied van een meer gelijke verdeling van welvaart over de lidstaten, heeft de Europese Raad in 2010, het Europees Semester in het leven geroepen.

Volgens deze EU-website over het Europees Semester, maakte de economische crisis van 2008 duidelijk dat er behoefte was aan een krachtigere economische coördinatie van financieel en sociaal beleid tussen de EU-lidstaten. Het aangrijpen van een crisis om meer macht te centraliseren in Brussel, zagen we onlangs weer gebeuren tijdens de coronapandemie. De crisis van 2008 is echter de halve waarheid achter het Europees Semester. Die andere helft bespreek ik in hoofdstuk 4 van mijn boek over de EU dat volgend jaar uitkomt.

Het Europees Semester heeft een aantal doelen die erop gericht zijn om de financiële en maatschappelijke verschillen tussen de EU-lidstaten te verkleinen en de economische groei en welvaart van alle lidstaten meer gelijk te trekken. Het gevolg moet zijn dat armere lidstaten welvarender worden, geholpen door de rijkere lidstaten. De Verenigde Staten van Europa komen daarmee steeds dichterbij.

Wettelijk kader voor het Europees Semester

De artikelen 121 en 148 van het Verdrag van Rome betreffende de werking van de Europese Unie (1957) en het ‘sixpack’ aan nieuwe wetgeving uit 2011 vormen samen de wettelijke basis voor het jaarlijkse semester proces vanuit Brussel. Met het ‘sixpack’ worden de zes wetteksten bedoeld waarmee het stabiliteits- en groeipact van de EU is hervormd sinds 2011.

Krachtens het stabiliteits- en groeipact zijn de individuele lidstaten verplicht om hun maatschappelijke en financiële plannen jaarlijks door de Europese Commissie te laten beoordelen.

De door de Europese Commissie gewenste vooruitgang die landen elk jaar met de Europese doelstelling moeten boeken, staat vermeld in de aanpassingstrajecten, die per land gemaakt worden. De website waarop al deze aanpassingstrajecten per land te vinden zijn is hier te vinden.

Op welke terreinen loopt Nederland achter volgens de EU?

De analyse van financiële en maatschappelijke ontwikkelingen die de Europese Commissie voor Nederland heeft vastgesteld, is vastgelegd in een 76 pagina’s tellend landenrapport dat hier te vinden is.

Nederland heeft volgens dit rapport een aantal afwijkingen tegenover andere landen binnen de EU.

Zo is op pagina 5 van het landenrapport te lezen dat Nederland al meer dan 20 jaar te maken heeft met een afnemende arbeidsproductiviteit. Dat komt volgens de EU door het exorbitant hoge aantal zzp’ers in verhouding tot de rest van de EU. Zzp’ers hebben per definitie een lagere productiviteit dan mensen met een vast dienstverband, aldus de Europese Commissie.

Een ander probleem van Nederland is dat ‘Nederlandse bedrijven minder dynamisch zijn geworden en de productiviteitsgroei vooral uit de grotere bedrijven (lees: multinationals) moet komen’. Het Nederlandse mkb laat het dus afweten volgens deze visie.

Ook loopt Nederland fors achter op andere EU-landen bij de transitie naar duurzame energie. In 2021 was slechts 13 procent van alle energieconsumptie afkomstig uit duurzame bronnen, de rest was van fossiele herkomst, aldus het jaarrapport van de EU.

Op pagina 6 is te lezen dat het immigratiebeleid van Nederland te wensen overlaat. Vooral wat betreft het opleiden van migranten en het vinden van banen voor al deze, vaak laagopgeleide nieuwe Nederlanders.

Andere problemen die het rapport signaleert zijn; de huizenmarkt, onvolledige digitalisering van overheidsdiensten en problemen met oneigenlijke belastingconstructies voor buitenlandse firma’s (brievenbusfirma’s). Ook is ons land te coulant geweest met het toekennen van energiesubsidies aan huishoudens en bedrijven waardoor de ‘energietransitie’ als minder noodzakelijk kan worden gevoeld bij Nederlandse burgers. Daarnaast heeft ons land achterstanden op het gebied van stikstofreductie in de landbouw en de bouw.

Als je het zo leest, heeft ons land nog heel wat te verbeteren om (weer) een volwaardige EU-lidstaat te kunnen worden.

Wat zijn de eisen die de Europese Raad aan de financiële plannen van Nederland stelt?

Waar de analyses van de maatschappelijke en financiële tekortkomingen per lidstaat worden vastgelegd door de Europese Commissie, komen de eisen voor verbeteringen van de Europese Raad. Die eisen, in vakjargon ‘aanbevelingen’ geheten, zijn voor Nederland hier te vinden.

Deze aanbevelingen zijn echter niet vrijblijvend, maar gelinkt aan meetbare doelstellingen die ieder jaar opnieuw opgevolgd worden door de Europese Commissie als controlerend orgaan.

Ik citeer enkele passages uit de pagina’s 184 en 185 waarvan delen verwerkt zijn in de Rijksbegroting voor 2024;

(De Europese Raad) “beveelt aan dat Nederland in 2023 en 2024 de volgende acties onderneemt:

–  In 2023 en 2024 de geldende noodsteunmaatregelen voor energie zo snel mogelijk afbouwen, met gebruikmaking van de daarmee samenhangende besparingen om het overheidstekort terug te dringen. In noodgevallen mogen alleen kwetsbare huishoudens en bedrijven nog worden geholpen (Rutte zei het al; geen energieplafonds of energiesubsidies meer voor bedrijven en burgers).

–  Zorgen voor een prudent begrotingsbeleid, met name door de nominale stijging van primaire uitgaven in 2024 te beperken tot maximaal 3,5 procent.

–  Nationaal gefinancierde overheidsinvesteringen in stand houden, met name om de groene en de digitale transitie te bevorderen.

–  De bevoordeling van schulden van huishoudens en de verstoringen op de woningmarkt verminderen (lees: hypotheekrenteaftrek afschaffen).

–  Belemmeringen voor investeringen, onder meer in woningbouw, wegnemen (lees: uitkopen piekbelasters stikstof in de agrarische sector).

–  Prikkels om gebruik te maken van flexibele of tijdelijke contracten verminderen (lees: zorgen voor meer vaste arbeidscontracten en hoger belasten van zzp’ers).

–  De afhankelijkheid van fossiele brandstoffen verminderen door de uitrol van hernieuwbare energie te versnellen (lees: uitvoering van het EU ‘Fit for 55’ plan, waaronder de accijns op fossiele brandstoffen verder verhogen).

–  Het energieverbruik terug te dringen, met name in de bebouwde omgeving.

–   De transitie naar duurzame landbouw ondersteunen. De beleidsinspanningen opvoeren die gericht zijn op de groene transitie.

Gedaan te Brussel, 14 juli 2023.”

Einde citaat (opmerkingen tussen haakjes zijn van mijzelf).

Hoeveel meer bewijs hebben we nog nodig dat er al sprake is van de Verenigde Staten van Europa?

De VVD heeft sinds de val van het kabinet begin juli al meer dan een half miljoen euro aan donaties ontvangen voor de campagnekas. Slechts elf gulle gevers sprokkelden dit bedrag bij elkaar, blijkt uit het register voor partijfinanciering.

In dit overzicht worden alleen giften opgenomen van 10.000 euro of meer. Die heeft de VVD volop: zo schonken de bekende ondernemers Won Yip en Marcel Boekhoorn eind augustus beide 50.000 euro. In de vier dagen tot en met 1 september kwam via de Stichting Ondersteuning VVD Tweede Kamerverkiezingen bijna drie ton binnen bij de grootste partij van het land.

De grootste donatie van een individuele donor komt van René Moos, de oprichter van fitnessketen Basic-Fit. Hij gaf als privépersoon in één klap een ton aan de VVD. Deze gift werd in het officiële register, dat het ministerie van Binnenlandse Zaken bijhoudt over grote donaties, op een brisant moment geadministreerd. De gerapporteerde datum is woensdag 5 juli, dat was de dag dat het kabinet in crisis raakte over het asielbeleid. Twee dagen later viel het kabinet definitief.

Sinds begin dit jaar is nieuwe wetgeving van kracht, waardoor politieke partijen meer openheid van zaken moeten geven over grote donaties. Zo kunnen kiezers en onderzoekers beter controleren wie de belangrijkste geldschieters van een politieke beweging zijn, en of de volksvertegenwoordigers vervolgens hun oren laten hangen naar de wensen van de geldschieters. Officieel is rechtstreeks gunstbetoon in ruil voor geld niet toegestaan, maar zo zwart-wit is de werkelijkheid allerminst: op allerlei manieren is onopvallende politieke hulp mogelijk. Bijvoorbeeld wanneer de standpunten van een partij of de regering niet zozeer aansluiten bij wat wenselijk is voor het ene bedrijf van de gulle giften, als wel goed zijn voor de hele bedrijfstak van die onderneming.

Een goed voorbeeld hiervan is de invoering van een digitaal identiteitsbewijs, een operatie die vanuit de Europese Commissie is ingezet door de wegens corruptieverdenkingen door justitie onderzochte voorzitter Ursula von der Leyen. De Tweede Kamer wilde dat het kabinet tegen deze plannen zou ageren in Brussel, maar D66-staatssecretaris Van Huffelen (Koninkrijksrelaties en Digitalisering) maakte een lange neus naar het parlement en deed het omgekeerde. Was dat wellicht omdat een digitale ID is gunstig is voor Elastic, het techbedrijf van miljardair Steven Schuurman, de hoofdsponsor van D66? Dat is een mooie vraag voor de verkiezingsdebatten.

In de jongste update van het grote-giften-register van 12 september staan de campagnefinanciers van D66 nog niet vermeld. Alleen Van Huffelen en Carla Pauw-van Doormalen (van de vereniging voor vrijwillig levenseinde, een trouwe donateur van de partij) gaven dit jaar meer dan 10.000 euro aan de sociaalliberalen.

Het register zal in aanloop naar de verkiezingen naar verwachting nog worden bijgewerkt. Toen dit gebeurde vlak voor de vorige Tweede Kamerverkiezingen, bleek voor het eerst dat twee miljardairs bedragen van een miljoen euro schonken aan respectievelijk CDA en D66.

Partijen die naast de VVD grote donaties meldden sinds de val van het kabinet zijn FvD en Volt (beide twee) en PVV en BBB (elk één).

Het is crisis binnen de Partij voor de Dieren, nu het partijbestuur op 09 september de politiek leider Esther Ouwehand op een zijspoor heeft gezet. Zij mag geen lijsttrekker worden zolang er integriteitsonderzoek loopt, aldus het bestuur, maar volgens de volksvertegenwoordigers in het hele land is dit een smoesje, en draait de machtsgreep om het dictaat om niet mee te doen aan coalities in gemeenteraden en provincies.

De partij als geheel groeit immers al sinds haar oprichting in 2002 gestaag in haar aanhang, heel langzaam maar ook heel stabiel omhoog. Oppositie voeren tegen de groene plannen is in Nederland geen moeilijke opgave, en nu de impact van de klimaatplannen merkbaar is in de portemonnee van mensen, is groene politiek electoraal aantrekkelijker dan ooit. De partijtop trekt met haar actie tegen Ouwehand mogelijk het vloerkleed weg onder een partij die na 22 november wel eens een gewilde coalitiepartner zou kunnen zijn.

Juist daarom is het zo essentieel waar de ruzie volgens Esther Ouwehand over gaat. Waarom mochten gekozen volksvertegenwoordigers niet in hun eigen gemeente beslissen?

Hoezeer deze koers met harde hand werd opgelegd, staat beschreven in de brief van Ouwehand, die 09 september in de media verscheen. Ze raakte zelfs overspannen na de druk die het partijbestuur legde op Ouwehand om als een soort politieke eindbaas, er overal in de coalitieonderhandelingen in de gemeenteraden met PvdD-leden, op toe te zien dat niemand tot het stadsbestuur toetrad.

Die oekaze op zich is al opmerkelijk. Om dingen te willen realiseren, is het immers beter mee te regeren dan in de oppositiebankjes blijven. Aan de kwaliteit van de eigen politici kan het niet liggen: de raadsleden van de dierenpartij springen er in veel gemeenten in positieve zin uit. Ze weten waar ze over praten en denken mee.

Ook scoren ze successen. Zo moet in Den Haag de ambtenarij en het college van burgemeester en wethouders binnen Europa tegenwoordig op dienstreis met de trein. Ironisch genoeg werd het PvdD-initiatief hiertoe juist ontraden door de wethouders van D66 en GroenLinks.

Wie is de baas over de dieren? De minister van Landbouw? Of is het beter als de boer luistert naar de koeien in het wei-beraad?