Wanneer staat de wetenschap op tegen de utopie van de politiek?

Van ministers Kaag van Financiën en Kuipers van Volksgezondheid tot de burgemeester van Utrecht en een D66-Statenlid uit de provincie Zuid-Holland: voor een zucht en een scheet vliegen ze deze weken op en neer naar Dubai voor de klimaattop.

Dat van die scheet moet letterlijk worden genomen. Koeien krijgen in de toekomst namelijk mogelijk een metertje op hun achterste dat kan meten hoeveel broeikasgassen vrijkomen als ze een scheet laten. Amazon-oprichter Jeff Bezos, een van de rijkste mannen op aarde, schenkt vier miljoen dollar aan een Amerikaanse universiteit om zo’n apparaatje te ontwikkelen.

Oliebedrijven hebben de Europese Unie op de klimaattop in Dubai gevraagd om subsidie en andere ondersteuning voor het opzetten van een vergelijkbaar meetsysteem voor de uitstoot van met name methaan.

Wat minister Kaag te zoeken heeft in Dubai, is zo’n gevoelig vraagstuk dat het korps communicatieadviseurs van Financiën zondagmiddag in allerijl een uitlegvideo op X plaatste: https://x.com/Financien/status/1731283829594210545?s=20

De klimaatschade veroorzaakt door het maken en streamen van deze video valt in het niet bij de verwoesting die moeder aarde ondergaat door het reisgedrag van de grootschalige Nederlandse delegatie. Dat valt op te maken uit de kernpunten uit de doctrine rondom de jaarlijkse VN-klimaattoppen.

Zo heerst in Dubai gebrek aan zo’n beetje alle natuurlijke hulpbronnen behalve warmte en zon. Elke portie patat en elke biefstuk die bij het diner wordt geserveerd, moet derhalve worden ingevlogen. Ook blazen de airco’s ietsje harder met elke extra bezoeker op de klimaattop. “Je vraagt je echt af wat al die mensen daar doen”, merkte een BBC-verslaggever dit eerste weekend van december op.

Dat zou bijvoorbeeld kunnen slaan op een D66-politica als Evita Rozenberg uit de provincie Zuid-Holland: zij reisde af naar de woestijn om aandacht te vragen voor drinkwater, twittert ze met een zonnebril-selfie.

In de Emiraten kost het extra veel energie om water te zuiveren, daarnaast beschadigen waterbedrijven het zeeleven bij het ontzouten van zeewater. Dat alles moet een tandje extra, zodat gedoucht kan worden door Evita, en haar partijgenoten Kaag en Kuipers. De gewezen nationale beddenplanner en demissionair zorgminister vliegt op en neer naar het golfstaatje, omdat hier een vergadering is georganiseerd waarin de aanknopingspunten tussen klimaatverandering en gezondheidszorg worden vastgesteld. Hierdoor kunnen nieuwe regels van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO wellicht in de toekomst gaan dienen om milieu-lockdowns wettelijk mogelijk te maken, of individuele CO2-budgetten.

Namens de Nederlandse belastingbetalers helpen de volgende mensen Moeder Aarde deze week een stukje sneller naar de gallemiezen:

“Minister-president Rutte is op vrijdag 1 december aanwezig bij de officiële opening van de klimaattop. Daarnaast heeft hij die dag ontmoetingen met regeringsleiders en neemt hij deel aan diverse bijeenkomsten en werksessies. De avond daarvoor, donderdag 30 november, spreekt hij met jongerenvertegenwoordigers die zich inzetten voor het klimaat.

Namens Nederland nemen ook minister Jetten voor Klimaat en Energie, minister Kaag van Financiën, minister Kuipers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, minister Van der Wal voor Natuur en Stikstof, minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat en staatssecretaris Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat op verschillende dagen deel aan COP28.” (Bron: Rijksoverheid)

De jaarlijkse klimaattop van de Verenigde Naties is nog maar een paar dagen oud, maar nu al is duidelijk dat burgers extra financiële aderlatingen moet doen. Dat komt omdat de ongekozen Europese Commissie en het demissionaire kabinet vergaande toezeggingen hebben gedaan aan armere landen.

Op de VN-klimaattop in Dubai is vrijdag 01 december afgesproken dat de voedselproductie voortaan ook wordt meegenomen bij plannen tegen klimaatverandering. Onder meer de Europese Unie heeft getekend. Dat betekent dat met name vlees duurder gaat worden.

Dat komt omdat volgens de berekeningen 70 procent van de uitstoot van de Nederlandse voedingsmiddelenindustrie wordt veroorzaakt door veeteelt. Dit aandeel is zo hoog, omdat methaan in de klimaatboekhouding heel zwaar meegerekend wordt: 1 gram methaan staat daarin gelijk aan 25 gram CO2.

De veestapel verkleinen wordt daarom ‘noodzakelijkheid’, bericht NRC. Volgens de krant is driekwart van het landbouwareaal wereldwijd nu in gebruik voor het produceren van vlees en zuivel.

De EU heeft ook al ingestemd met een omstreden fonds waarin ‘klimaatschade’ wordt betaald aan minder welvarende landen. Wat precies de definitie van zulke schade (aangericht door opwarming van de aarde) moet worden, is nog niet helemaal duidelijk. Maar Eurocommissaris Hoekstra heeft wel alvast beloofd geld in de pot te storten.

Namens Nederland gaf Hoekstra 15 miljoen euro, de EU gezamenlijk doet 225 miljoen euro in de pot als eerste inleg. Het is de bedoeling dat hier de komende jaren echter nog veel meer geld naartoe vloeit.

Het is de bedoeling dat er ook voor boeren en vissers die getroffen worden door de klimaatakkoorden, een vorm van compensatie komt, meldt NRC. Maar hiervoor is nog niet een apart fonds opgericht.

Een nieuw demissionair kabinetsvoorstel met minimum CO2-prijzen, hogere energiebelasting en kolenbelasting voorziet onomwonden een verslechterde concurrentiepositie van Nederland. Het voorstel ligt opmerkelijk genoeg in lijn met campagnes van Milieudefensie en Extinction Rebellion tegen als ‘fossiele subsidies’ geframede lastenverlichtingen.

Milieudefensie eist in advertenties op Facebook nu ‘klimaatrechtvaardigheid’. Voor reclames als deze krijgt de club jaarlijks 10 miljoen euro subsidie per jaar van het ministerie van Buitenlandse Zaken voor ‘pleiten en beïnvloeden’ (…) Maar wat is ‘klimaatrechtvaardigheid’? “Niets meer en minder dan samen en eerlijk de klimaatcrisis oplossen”, aldus Milieudefensie. Zij stellen dat ‘de grote bedrijven’ maar liefst 37 miljard euro ‘fossiele subsidies’ zouden krijgen. “De overheid blijft vervuiling subsidiëren. En jij betaalt de rekening.”

Wat activisten hier als ‘subsidies’ framen bleek volgens het kabinet in zijn Kamerbrief in 2020 nog uitsluitend te gaan om belastingvrijstellingen- en verlagingen, zoals accijnsvrije kerosine voor de luchtvaart, om Schiphols concurrentiepositie te beschermen. Maar nu lijkt de overheid plots de kant te kiezen van pressiegroepen die de klimaatagenda van de Verenigde Naties steunen. Dat blijkt uit de nieuw voorgestelde ‘Wet fiscale klimaatmaatregelen en elektriciteit’. Dit betreft een wetswijziging in de ‘Wet belastingen op milieugrondslag’ (Wbm).

Een onderdeel uit de wetswijziging is de afschaffing van belastingvrijstellingen voor ‘duaal gebruik’ (energie en staalproductie) van kolen per 2028. Dat zou volgens het voorstel (bladzijde 11) werken als “extra stok achter de deur voor het grotendeels uitfaseren van kolen in Nederland”, en “het genereren van een budgettaire opbrengst”, oftewel hogere belastinginkomsten. Deze staan per 2028 begroot op 84 miljoen euro extra per jaar.

Op bladzijde 10 staat letterlijk toegegeven (op gezag van onderzoeksbureau Kalavasta) dat de maatregel de “ijzer en staalproductie in Nederland meer verliesgevend maakt.” Het wetsvoorstel van Rutte IV stelt onomwonden vast, dat staalproducenten zo kunnen worden verjaagd. “In andere landen wordt niet overwogen deze vrijstellingen te laten vallen. Dit zal waarschijnlijk de winstgevendheid van internationaal concurrerende bedrijven beperken.” Maar vervolgens concludeert het wetsvoorstel op bladzijde 11 ook opmerkelijk genoeg dat “de maatregel vrijwel geen effect heeft op het reduceren van broeikasgasemissies”.

Klimaatcashcow
Volgens Power Magazine (11 november) kondigde de Chinese regering juist aan om per 2024 de bouw van kolencentrales extra te steunen. Met daadwerkelijke ‘echte’ subsidies, staatssteun die 30 procent van de kosten dekt. Europa, met Nederland voorop, zet nu precies de tegengestelde weg verder in, om de klimaatagenda van de Verenigde Naties nauwgezet te volgen. Zo zit in het nieuwe wetsvoorstel ook een ‘minimumprijs CO2’ opgenomen. De industrie zou voortaan een minimumtarief voor een ton CO2 moeten betalen, oplopend naar ruim 70 euro per ton in 2030.

Dat onderdeel kreeg afgelopen jaar al de voor-stem van zowel de BBB als Pieter Omtzigt, naast de coalitiepartijen en Groen Links. Volgens de Nederlandse Emissieautoriteit moet op een ton CO2 in 2030 in totaal 130 euro belasting zitten. Daarin zit een vast belastingtarief verwerkt, en de prijs die een ton CO2 nu kost in het Europese emissiehandelssysteem (ETS). Voor dat ETS moet de industrie al wettelijk verplicht onkosten maken. Dankzij de Green Deal en Klimaatwet is in Europa de prijs van een ton CO2 al tot wereldrecordhoogte gestegen: van een tientje enkele jaren terug tot 80 euro nu.

De minimumprijs in het wetsvoorstel van demissionair kabinet Rutte IV moet garanderen dat de industrie in Nederland nooit minder CO2-belasting betaalt, dan wat ze nu aan CO2-lasten krijgen via emissiehandel. Het kabinet stelt weliswaar dat die minimumprijs geen ‘extra lastenstijging’ zou geven, maar dat is half waar: via de wettelijke plicht om 80 euro voor een ton CO2 te betalen wordt energieopwekking en -gebruik kunstmatig duurder ten opzichte van landen die de VN-agenda uitsluitend lippendienst bewijzen.

De met CO2-belasting opgedreven lasten voor elektriciteitsopwekking sijpelen vervolgens door naar burgers en bedrijfsleven via een verder stijgende energierekening. Volgens de Wereldbank werd (voornamelijk dankzij de hoge Europese CO2-prijs) afgelopen jaar al 100 miljard euro extra aan CO2-lasten opgehaald. Alleen het Canada onder Justin Trudeau lanceerde wetsvoorstellen, die een vergelijkbaar CO2-tarief beogen voor 2030, namelijk 127 Canadese dollars.

‘Klimaatbeprijzingstekort’
Volgens het voortgangsrapport dit voorjaar van de Verenigde Naties’ klimaatagenda in 2030, zou middels CO2-belastingen mondiaal maar liefst 1360 miljard dollar opgehaald kunnen worden, oftewel 1271 miljard euro. Dat is meer dan wat de NATO jaarlijks uitgeeft aan wapens en legers. Het kabinet-Rutte lijkt met dit voorstel andermaal op die agenda voor te sorteren. Daar bovenop komen dus de extra lastenverzwaringen op kolengebruik. Die lastenverzwaring zou ertoe moeten leiden, dat anders niet renderende energievormen meer kunnen concurreren met fossiele brandstoffen.

Oftewel, wanneer je brandhout via lastenverzwaringen duur genoeg maakt, wordt het rendabel om Louis Vuitton-tassen in je open haard te stoken. Met diezelfde redenering wil het kabinet-Rutte nu ook grotere bedrijven met hogere energielasten opzadelen. Dat constateert adviesbureau Berenschot in een PowerPointpresentatie van 12 augustus dit jaar. Zij interviewden in opdracht van de regering 50 bedrijven die getroffen worden door hogere energiebelastingen:

“De verhoging van de tarieven voor de energiebelasting leidt bij bedrijven tot hogere kosten voor energie en daarmee economisch gezien tot een betere business case voor verduurzaming.”

Op die wijze moet ’het klimaat’ jaarlijks nog eens tientallen miljarden euro’s extra staatsinkomsten kunnen opleveren. Dat toont ook het op 6 oktober uitgekomen rapport “Afschaffing fossiele-energiesubsidies: eerder een hersenkraker dan een no-brainer” van het Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).

De overheidsinstanties reageren in dat rapport instemmend op de claims van Milieudefensie en Extinction Rebellion. Volgens het rapport, geschreven door Tilburgs milieueconoom Herman Vollebergh, zou de overheid meer dan 35 miljard euro per jaar aan ‘fossiele energie’-belastingen mislopen. Dat heet bij PBL het ‘klimaatbeprijzingstekort’, oftewel minder CO2-belastingheffing dan mogelijk is.

Belastingteruggaaf ‘fossiele subsidie’
Om lasten te verzwaren uit naam van ‘het klimaat’ zou bijvoorbeeld de belastingvermindering energiebelasting moeten sneuvelen op je energierekening. Die energiebelasting is onderdeel van de Wet belasting op milieugrondslag, die nu aangescherpt wordt. Volgens Vollebergh, namens het PBL, is belastingteruggaaf een ‘fossiele subsidie’ (bladzijde 45): “Het vaste bedrag was 461,62 euro in 2021 en de totale teruggave in 2021 bedroeg 3,8 miljard euro. Op basis van het aandeel fossiel (62 procent) komt het bedrag uit op 2,3 miljard euro voor het fossiele-energiegebruik. Dit bedrag verlaagt de energierekening voor huishoudens en wordt verstrekt omdat de Belastingdienst een deel van het energiegebruik als basisbehoefte ziet. Door deze argumentatie zien we dit als een fossiele subsidie.”

In 2022 en dit jaar verlaagde het kabinet die energiebelasting om burgers tegemoet te komen in stijgende energielasten. Wanneer het aan het PBL ligt en klimaatclub Extinction Rebellion, dan worden deze tegemoetkomingen aan burgers dus afgeschaft als ‘fossiele subsidies’. Andere ‘subsidies’ waarmee klimaatclubs tot hun hoge bedragen komen, betreffen lagere accijns voor diesel tanken ten opzichte van benzine, die gelijkgetrokken zouden worden, en de vrijstelling van kerosine in de luchtvaart die zou moeten sneuvelen.

De staatsschuld van 500 miljard euro met rentelasten van 8 miljard euro in 2023 lijkt ‘klimaatrechtvaardigheid’ alvast goed te kunnen gebruiken. Wie de miljoenennota voor 2023 vergelijkt met de belastinginkomsten van het jaar 2000, ziet dat het kabinet in euro’s nu meer belastingen en premies binnenhaalt dan 23 jaar geleden in guldens: 364 miljard euro nu tegenover 334 miljard gulden in 2000. Met milieu- en klimaatbelastingen werd ruim 20 miljard euro bijeengehaald in 2021, aldus het CBS. Energieheffingen uit naam van ‘het klimaat’ maakten daar 8 miljard euro van uit.

Het was daarom afgelopen zomer opmerkelijk: voor het eerst in de wereldgeschiedenis protesteerde een actiegroep die zich ‘Rebels’ noemt vóór (nog) hogere belastingen. In een land waar de lastendruk al groter werd in euro’s, dan in het jaar 2000 in guldens. ‘Klimaatrechtvaardigheid’ betekent dus niet het ontzien van burgers. Maar iederéén dood belasten.

https://milieudefensie.nl/actie/manifest-klimaatrechtvaardigheid

https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2023/09/19/wetsvoorstel-fiscale-klimaatmaatregelen-industrie-en-elektriciteit

https://www.powermag.com/china-will-guarantee-financial-support-for-coal-fired-power-plants/