Het vele fakenieuws over de economie heeft een reden

Zo tegen het einde van een jaar worden voorspellingen voor het volgende jaar opgemaakt. 2024 Heeft daarbij alles in zich om voor vele verrassingen te zorgen, alhoewel die niet allemaal even prettig zullen zijn. Op 2 november nam ik deel aan een digitaal seminar dat jaarlijks door The Economist Intelligence Unit (EIU) wordt georganiseerd. Daarin kwam een aantal voor de hand liggende drama’s voor het jaar 2024 voorbij, maar ook een aantal die ik niet had kunnen bedenken. Dit artikel gaat over beide groepen; de voor de hand liggende scenario’s en de scenario’s die afhankelijk zijn van keuzes die nog gemaakt moeten worden. Een ding is zeker; 2024 wordt een uiterst ingrijpend jaar. Meer nog dan 2020 of 2023, alhoewel de zaadjes voor 2024 met name in deze jaren gepland zijn.

Voor de hand liggende ontwikkeling nr. 1: veel meer faillissementen in 2024

De rente is aanzienlijk verhoogd om de inflatie af te remmen. Dat heeft zich vooral vertaald in hogere kapitaalslasten voor bedrijven (hogere rentes op bedrijfskredieten) en voor consumenten hogere hypotheeklasten.

In de jaren 2010 – 2022 hebben veel zwak presterende bedrijven geld kunnen lenen tegen extreem lage rentekosten. Als die ‘zombiebedrijven’ hun bedrijfskredieten moeten verlengen, lopen ze tegen rentekosten aan die 3 tot 4 keer hoger liggen dan ze gewend waren in de afgelopen 10+ jaren. Bij gelijkblijvende, of dalende winstgevendheid, zijn die hogere rentelasten niet op te brengen en gaan deze bedrijven failliet.

In de VS hebben ze al uitgerekend  om hoeveel bedrijven het ongeveer gaat; 10 procent van alle bedrijven aldaar. De meeste daarvan zullen failliet gaan in 2024 bij een renteverhoging als gevolg van een nieuwe kredietovereenkomst. Voor de EU, noch voor Nederland zijn dergelijke cijfers beschikbaar, iets waar de ECB wel eens aandacht aan mag besteden.

Voor de hand liggende ontwikkeling nr. 2: meer werkloosheid in 2024

Een logisch gevolg van meer faillissementen is meer werkloosheid in het volgende jaar. De enige partij die tot op heden daar iets over durfde te zeggen is de researchafdeling van ABN-AMRO. Deze stelt dat de werkloosheid in 2024 langzaam oploopt naar 4 procent vanaf de huidige 3,6 procent. Dat gebeurt volgens het Centraal Planbureau vooral in de marktsector. Overheidsbanen blijven qua aantal dus stabiel in 2024, maar banen in het bedrijfsleven nemen af, vooral in de maakindustrie; daar vallen volgend jaar de hardste klappen, aldus het CBS.

Voor de hand liggende ontwikkeling nr. 3: effecten op de woningmarkt

Mondiaal gezien zullen de prijzen van huizen in 2024 dalen als gevolg van de hogere hypotheekrentes. In de VS zijn de huizenprijzen in de loop van 2023 gemiddeld met 8 procent gedaald. Voor ons land geldt volgens het CBS een daling van 3,5 procent. Maar wat gaat er in 2024 gebeuren? Daar verschillen de meningen over. In de VS, Australië en Canada, wordt met een verdere daling gerekend als gevolg van gestegen hypotheekrente. In ons land verwachten de Rabobank en ABN-AMRO dat de huizenprijzen in 2024 weer gaan stijgen met 2,4 procent, ondanks de fors hogere hypotheekrente. Dat zou komen omdat de vraag in Nederland nog steeds extreem het aanbod overtreft. Die vraag overtreft het aanbod omdat er (als gevolg van EU-stikstofwetgeving) minder nieuwe huizen in Nederland bijgebouwd mogen worden. Daarnaast omdat de vraag naar woningen vanuit asielzoekers is geëxplodeerd in 2023, zo is te lezen in het Parool van juli dit jaar. Immigratie is volgens Hugo de Jonge de grootste oorzaak van het woningtekort.

Voor de hand liggende ontwikkeling nr. 4: nog veel meer immigratie

Het aantal asielzoekers dat in 2024 naar westerse landen vertrekt, zal nog aanzienlijk toenemen ten opzichte van 2023, zo verwacht de Economist. De redenen daarvoor zijn de steeds verder uit de hand lopende conflicten in de wereld in combinatie met droogte en overstromingen, dan een paar jaar geleden werden verwacht.

Zowel de langdurige strijd tussen Oekraïne en Rusland, als die tussen Israël en Palestina, zorgt voor een forse toename aan vluchtelingen. President Netanyahu heeft er al bij de EU op aangedrongen dat Spanje en Griekenland mogelijk Palestijnse vluchtelingen uit Gaza kunnen opnemen. Droogte en overstromingen doen vooral veel Afrikanen naar Europa trekken.

Gevolgen van een agressieve groene transitie: inflatie en handelsoorlog

De kosten van de door de EU geplande Groene Transitie zullen in 2024 verder oplopen met hogere prijzen voor Europese producten als gevolg. Dat zal niet alleen de inflatie voor Europese burgers verder aanwakkeren, maar ook tot een handelsoorlog met China en de VS kunnen leiden. De verwachting is dat de invoerrechten op producten uit China en de VS aanzienlijk worden verhoogd om te voorkomen dat Europeanen de veel duurdere Europese producten links laten liggen.

Mogelijk een verdere daling van de waarde van de Euro met inflatie als gevolg

De renteverhogingen van de Amerikaanse FED hebben een sterkere dollar als gevolg gehad. Meer rente op een munt betekent immers een hoger rendement op die munt. De ECB heeft het niet aangedurfd om de rente naar een met de VS vergelijkbaar niveau op te trekken, vooral om de zwakkere economieën in de Eurozone (zoals Italië) te sparen. Daardoor heeft de euro aan waarde verloren ten opzichte van de dollar en zijn aankopen van producten van buiten de EU, vooral olie en gas, duurder geworden. Die trend zal zich in 2024 voortzetten nu de ECB-rente op 4,5 procent zal blijven en die van de FED op 5,5 procent.

Weer een extreem droge en hete zomer in 2024: voedselschaarste en hogere inflatie

Volgens de Economist gaat de opwarming van de aarde veel harder dan een paar jaren geleden werd verwacht. Gevolg: extremere zomers waardoor de landbouw, energieproducenten en de mijnbouw het meeste te lijden hebben waardoor de prijzen in deze sectoren zullen blijven stijgen in 2024.

Niet financiële ontwikkelingen met forse maatschappelijke gevolgen.

Het strategische team van de Economist houdt voor 2024 ook nog rekening met de volgende waarschijnlijkheden voor 2024:

• Toegenomen mondiale maatschappelijke onrust als gevolg van niet beheersen wereldwijde conflicten
• Forse toename van het aantal werkstakingen en arbeidsonrust wereldwijd omdat de loonontwikkelingen te weinig meegaan met de verder stijgende inflatie
• Mogelijke escalatie tussen de VS en China inzake Taiwan
• Verdere daling van de Chinese economie door versneld wegtrekken van westerse productiebedrijven uit dat land (re-shoring). Als gevolg daarvan een mogelijke exportbeperking of rem op de levering van zonnepanelen en windmolens aan het Westen waardoor de Groene Transitie vertraging oploopt.
• Benoeming van Trump als nieuwe president van de VS waardoor het Parijse Klimaatakkoord (2015) wederom door de VS opgezegd wordt, invoerheffingen op producten uit de EU worden verhoogd en de VS steun aan Oekraïne onmiddellijk wordt opgezegd.
• Explosie van de olieprijs door aanhoudend conflict Israël – Palestina, met grotere inflatie als gevolg.
• De verdere ontwikkeling van AI dat gevolgen zal hebben op de mondiale werkgelegenheid en het grootschalig verspreiden van des- en misinformatie, vooral rond de vele verkiezingen in 2024.

Kortom: de verwachtingen voor 2024 zijn gitzwart volgens de strategen van The Economist. Wat dit allemaal mogelijk betekent voor de portemonnee van de Nederlander, is voor een later bericht dat in de loop van december zal verschijnen.

De inflatie over september is – volgens de eerste raming van het CBS – slechts 0,2 procent!! Fantastisch succes van het ECB beleid toch?. Het ongelooflijke nieuws kan je hier zelf nalezen. Maar hier klopt helaas geen biet van.

De snelle raming van het CBS

Bij de snelle raming was de inflatie in september 0,2 procent, meldt het CBS. Deze snelle raming is berekend op basis van nog onvolledige brongegevens. In augustus waren consumentengoederen en -diensten 3,0 procent duurder dan een jaar eerder. De inflatie wordt elke maand gemeten als de ontwikkeling van de consumentenprijsindex (CPI) ten opzichte van dezelfde maand in het voorgaande jaar.

De CPI geeft daarnaast ook inzicht in de prijsontwikkeling ten opzichte van een maand eerder. Volgens de snelle raming daalden de prijzen voor consumenten in september 2023 met 0,4 procent ten opzichte van augustus 2023. De definitieve cijfers van de CPI over september worden op 10 oktober gepubliceerd.

Inflatie per productgroep

Bij de snelle raming maakt het CBS naast het inflatiecijfer ook de prijsontwikkeling van een aantal productgroepen bekend. Deze productgroepen zijn samentellingen van bestedingscategorieën op een bepaald thema, zoals alle diensten. Op 10 oktober wordt van alle categorieën in de CPI de prijsontwikkeling gepubliceerd.

Uit die berekeningen voor september zou blijken dat de prijzen voor energie (benzine, diesel, gas en elektriciteit) in totaal met bijna 40 procent gedaald zouden zijn. Herkenbaar? Voor geen enkele Nederlander vermoed ik.

Grote invloed prijsontwikkeling energie op inflatie?

Het CBS stelt in het persbericht van 29 september; “De prijsontwikkeling van energie heeft al geruime tijd een grote invloed op het verloop van de inflatie. Dit komt met name door de hoge prijzen vorig jaar. In de tweede helft van 2022 namen de energieprijzen in de CPI fors toe. Mede daardoor werd er in die periode een hele hoge inflatie gemeten. De prijzen van energie in de CPI zijn nu een stuk lager dan in 2022. Omdat de inflatie wordt gemeten als de ontwikkeling van de prijzen ten opzichte van dezelfde maand in het voorgaande jaar, valt de inflatie nu lager uit.”

Einde citaat.

Datzelfde CBS beweert het tegenovergestelde over de energieprijzen in een artikel van 20 juli dit jaar. Daarin staat het volgende te lezen: ”Met de prijzen van juni 2023 gemeten ligt de energierekening 630 euro hoger dan een jaar eerder in juni 2022. De prijsstijgingen kwamen vooral door hogere belastingen.”

Einde citaat.

In juli dit jaar beweert het CBS dus dat de prijzen van energie een stuk hoger liggen dan in juni 2022 (630 euro per huishouden) om dan in september dit jaar het tegenovergestelde te beweren; de prijzen zijn nu een stuk lager.

Bekijk onderstaande tabel van het CBS uit juli dit jaar maar eens; vanaf januari 2023 zie je gemiddelde energiekosten per huishouden, per maand die 40 procent hoger liggen dan in 2022. En in september wordt het tegenovergestelde beweerd; 40 procent lagere energiekosten dit jaar. Beste CBS: hier is geen touw meer aan vast te knopen!

RABObank was de eerste die aan de bel trok

Analisten van de Rabobank voorspelden op 31 augustus dit jaar al dat de nieuwe CBS inflatieberekening voor september op ca. 0,8 procent uit zou komen. Maar het CBS maakt het zelf nog veel bonter: 0,2 procent! Volgens dezelfde Rabo analyse zou de inflatie voor september rond de 9,2 procent moeten liggen en dus geen 0,2 procent.

Het officiële CBS inflatiecijfer van september maskeert daarmee de daadwerkelijke inflatie die de gemiddelde Nederlander nog steeds zal ervaren. Zeker na de heftige stijgingen van brandstofprijzen aan de pomp tweede helft september.

Als de feitelijke inflatie rond de 46 keer zo hoog ligt (Rabo calculaties voor september) dan de door het CBS gerapporteerde cijfer, dan hebben we te maken met een extreem voorbeeld van desinformatie vanuit een belangrijke overheidsbron.

Desinformatie, misinformatie en fake news kunnen tot foute beslissingen leiden. Foute financiële beslissingen in dit geval. Immers, bij een inflatie van 0,2 procent gaat iedereen weer lekker sparen om tussen de 1,25 en 2 procent rente te ontvangen. Maar als de feitelijke inflatie rond de 9 procent  (Rabo calculatie voor september) zou liggen, ga je als de duvel edelmetalen aankopen!

Wie draait er straks weer op voor de schade die voortvloeit uit deze desinformatie? Juist, de Nederlandse burger. Een overheid die andermaal niet meer te vertrouwen is. Wat moet er veel puin geruimd worden door een nieuw kabinet. Bijna onvoorstelbaar.

Het CBS meldt op 12 september dat de inflatie over augustus op 3 procent uitkomt, een stuk lager dan vorig jaar en in de eerste maanden van 2023. Deze lagere cijfers zijn gebaseerd op een nieuwe berekeningsmethode die het CBS recentelijk is gaan hanteren. Analisten van de Rabobank wijzen erop dat volgens die nieuwe CBS-methode inflatiecijfers worden gepresenteerd die niet aansluiten bij de feitelijke ervaringen die Nederlanders met prijsstijgingen hebben. Dat kan behoorlijke negatieve gevolgen hebben voor financiële beslissingen. Wanneer gaat het CBS deze verwarring oplossen? 

De inflatie in Nederland houdt de gemoederen bezig. Vorig jaar bedroeg die inflatie in Nederland volgens het CBS maar liefst 11,6 procent, fors hoger dan het gemiddelde in de EU van 9,2 procent. Voor 2023 was er echter relatief goed nieuws: dit jaar zouden we op 4,8 procent uitkomen, lager dan het EU-gemiddelde, aldus het CBS. In september en oktober voorzien de analisten van de Rabobank dat de inflatie (volgens die nieuwe CBS-methode) naar de 0,8 procent (jaar op jaar) gaat. Maar dat strookt niet met de realiteit volgens de Rabobank.

De nieuwe CBS-methode zorgt voor verwarring met inflatiecijfers uit het verleden

Waarom heeft het CBS een nieuwe berekeningsmethode nodig? In de oude methodiek ging het CBS ervan uit dat ieder huishouden een variabel energiecontract heeft dat maandelijks werd vernieuwd. Met huishoudens die hun energietarieven langere tijd hadden vastgezet hield het CBS (abusievelijk) dus geen rekening. Juist deze huishoudens merkten langere tijd niets van de hogere energieprijzen door hun vaste contracten. In de nieuwe methode heeft het CBS wél de vaste contracten verwerkt.

Dat heeft nogal wat gevolgen. Wat blijkt is dat het CBS hierdoor de inflatiecijfers tot en met mei dit jaar aanmerkelijk te hoog heeft ingeschat. Dat is het goede nieuws. Het slechte nieuws is dat het CBS de huidige en toekomstige inflatie te laag weergeeft. Het is dus de aanname dat iedere Nederlander een variabel contract zou hebben, die voor deze vertekening heeft gezorgd.

Onderstaande tabel van Rabobank geeft aan uit welke onderdelen de inflatie in 2022 en 2023 is opgebouwd. Daarbij is de oude CBS-methode tot en met mei dit jaar gebruikt en de nieuwe methode vanaf juni dit jaar.

Volgens de nieuwe methode zou de inflatie in 2022 niet gemiddeld 11,6 procent zijn geweest, maar ‘slechts’ 7,3 procent, meldt de Rabobank in de analyse van 31 augustus jl.. En in 2023 zouden we niet op een gemiddeld inflatiecijfer van 4,8 procent uitkomen, maar op bijna het dubbele: 9,4 procent, volgens hetzelfde Rabo-rapport. In plaats van een afnemende inflatie, hebben we in ons land dus met een zeer forse toename van de inflatie in 2023 te maken!

Waarom corrigeert het CBS de onjuiste cijfers uit het verleden niet?

Een belangrijke reden waarom het CBS de reeds eerder gepubliceerde inflatiecijfers (tot en met mei 2023) niet heeft herzien, is dat de consumentenprijsindex wordt gebruikt om bijvoorbeeld huurcontracten, premies en andere tarieven te indexeren. Door de al gepubliceerde inflatiecijfers niet te herzien, heeft overschakelen op de nieuwe methode geen invloed op de indexatie over een tijdsbestek van twee jaar tijd en dat brengt rust op de genoemde fronten. Tegenover deze ‘rust’ staat het verontrustende gegeven dat de inflatie over 2022 dus te hoog is ingeschat en die voor dit jaar veel te laag.

Citaat uit het rapport: “Door de eerder gepubliceerde inflatiecijfers (vanaf begin 2022) niet te herzien, worden de huidige maandcijfers voor de inflatie schromelijk onderschat”, schrijven de analisten van de Rabobank. “In augustus was de HICP [inflatie index volgens de methodiek van Eurostat] inflatie volgens de officiële statistieken 3,4 procent, maar in werkelijkheid lag deze op 9,7 procent. Het verschil zit hem dus louter in de bijdrage van de energie-inflatie.”

Nederland zakt dit jaar verder af in het Europese inflatiemoeras. Als je naar de indexering van inflatie kijkt volgens de gegevens van Eurostat, dan zie je dat Nederland (NL) structureel slechter presteert dan de rest van de Eurolanden (EA) vanaf 2018.

Welke inflatie gaan we de rest van 2023 en in 2024 zien?

Volgens de Rabo-analisten zal de komende maanden het verschil tussen de officiële statistieken en de inflatiebeleving bij Nederlanders naar verwachting nog veel groter worden. In september en oktober voorzien zij dat de inflatie volgens de officiële statistieken naar de 0,8 procent (jaar-op-jaar) gaat dalen. Dit terwijl de werkelijke inflatie, berekend met teruggelegde cijfers volgens de nieuwe CBS-methode, in die maanden naar verwachting uitkomt op respectievelijk 9,2 en 8,0 procent.

Volgens de Rabo-analisten gaan we de verder oplopende inflatie vooral merken bij de gasprijs die de komende maanden naar de herfst en de winter toe oploopt van 35 euro/MWh op dit moment naar iets meer dan 50 euro/MWh.

Ook de benzineprijs gaat nog zeer fors stijgen in de komende maanden, vooral vanaf januari 2024. Voedselprijzen zullen niet dalen en de horeca heeft de prijzen fors verhoogd. Kortom; brandstofinflatie bepaalt het beeld in de komende maanden in sterke mate en de overige inflatiesoorten gaan niet dalen.