Twintig jaar euro; wie heeft daarvan geprofiteerd?

Het CBS meldt op 12 september dat de inflatie over augustus op 3 procent uitkomt, een stuk lager dan vorig jaar en in de eerste maanden van 2023. Deze lagere cijfers zijn gebaseerd op een nieuwe berekeningsmethode die het CBS recentelijk is gaan hanteren. Analisten van de Rabobank wijzen erop dat volgens die nieuwe CBS-methode inflatiecijfers worden gepresenteerd die niet aansluiten bij de feitelijke ervaringen die Nederlanders met prijsstijgingen hebben. Dat kan behoorlijke negatieve gevolgen hebben voor financiële beslissingen. Wanneer gaat het CBS deze verwarring oplossen? 

De inflatie in Nederland houdt de gemoederen bezig. Vorig jaar bedroeg die inflatie in Nederland volgens het CBS maar liefst 11,6 procent, fors hoger dan het gemiddelde in de EU van 9,2 procent. Voor 2023 was er echter relatief goed nieuws: dit jaar zouden we op 4,8 procent uitkomen, lager dan het EU-gemiddelde, aldus het CBS. In september en oktober voorzien de analisten van de Rabobank dat de inflatie (volgens die nieuwe CBS-methode) naar de 0,8 procent (jaar op jaar) gaat. Maar dat strookt niet met de realiteit volgens de Rabobank.

De nieuwe CBS-methode zorgt voor verwarring met inflatiecijfers uit het verleden

Waarom heeft het CBS een nieuwe berekeningsmethode nodig? In de oude methodiek ging het CBS ervan uit dat ieder huishouden een variabel energiecontract heeft dat maandelijks werd vernieuwd. Met huishoudens die hun energietarieven langere tijd hadden vastgezet hield het CBS (abusievelijk) dus geen rekening. Juist deze huishoudens merkten langere tijd niets van de hogere energieprijzen door hun vaste contracten. In de nieuwe methode heeft het CBS wél de vaste contracten verwerkt.

Dat heeft nogal wat gevolgen. Wat blijkt is dat het CBS hierdoor de inflatiecijfers tot en met mei dit jaar aanmerkelijk te hoog heeft ingeschat. Dat is het goede nieuws. Het slechte nieuws is dat het CBS de huidige en toekomstige inflatie te laag weergeeft. Het is dus de aanname dat iedere Nederlander een variabel contract zou hebben, die voor deze vertekening heeft gezorgd.

Onderstaande tabel van Rabobank geeft aan uit welke onderdelen de inflatie in 2022 en 2023 is opgebouwd. Daarbij is de oude CBS-methode tot en met mei dit jaar gebruikt en de nieuwe methode vanaf juni dit jaar.

Volgens de nieuwe methode zou de inflatie in 2022 niet gemiddeld 11,6 procent zijn geweest, maar ‘slechts’ 7,3 procent, meldt de Rabobank in de analyse van 31 augustus jl.. En in 2023 zouden we niet op een gemiddeld inflatiecijfer van 4,8 procent uitkomen, maar op bijna het dubbele: 9,4 procent, volgens hetzelfde Rabo-rapport. In plaats van een afnemende inflatie, hebben we in ons land dus met een zeer forse toename van de inflatie in 2023 te maken!

Waarom corrigeert het CBS de onjuiste cijfers uit het verleden niet?

Een belangrijke reden waarom het CBS de reeds eerder gepubliceerde inflatiecijfers (tot en met mei 2023) niet heeft herzien, is dat de consumentenprijsindex wordt gebruikt om bijvoorbeeld huurcontracten, premies en andere tarieven te indexeren. Door de al gepubliceerde inflatiecijfers niet te herzien, heeft overschakelen op de nieuwe methode geen invloed op de indexatie over een tijdsbestek van twee jaar tijd en dat brengt rust op de genoemde fronten. Tegenover deze ‘rust’ staat het verontrustende gegeven dat de inflatie over 2022 dus te hoog is ingeschat en die voor dit jaar veel te laag.

Citaat uit het rapport: “Door de eerder gepubliceerde inflatiecijfers (vanaf begin 2022) niet te herzien, worden de huidige maandcijfers voor de inflatie schromelijk onderschat”, schrijven de analisten van de Rabobank. “In augustus was de HICP [inflatie index volgens de methodiek van Eurostat] inflatie volgens de officiële statistieken 3,4 procent, maar in werkelijkheid lag deze op 9,7 procent. Het verschil zit hem dus louter in de bijdrage van de energie-inflatie.”

Nederland zakt dit jaar verder af in het Europese inflatiemoeras. Als je naar de indexering van inflatie kijkt volgens de gegevens van Eurostat, dan zie je dat Nederland (NL) structureel slechter presteert dan de rest van de Eurolanden (EA) vanaf 2018.

Welke inflatie gaan we de rest van 2023 en in 2024 zien?

Volgens de Rabo-analisten zal de komende maanden het verschil tussen de officiële statistieken en de inflatiebeleving bij Nederlanders naar verwachting nog veel groter worden. In september en oktober voorzien zij dat de inflatie volgens de officiële statistieken naar de 0,8 procent (jaar-op-jaar) gaat dalen. Dit terwijl de werkelijke inflatie, berekend met teruggelegde cijfers volgens de nieuwe CBS-methode, in die maanden naar verwachting uitkomt op respectievelijk 9,2 en 8,0 procent.

Volgens de Rabo-analisten gaan we de verder oplopende inflatie vooral merken bij de gasprijs die de komende maanden naar de herfst en de winter toe oploopt van 35 euro/MWh op dit moment naar iets meer dan 50 euro/MWh.

Ook de benzineprijs gaat nog zeer fors stijgen in de komende maanden, vooral vanaf januari 2024. Voedselprijzen zullen niet dalen en de horeca heeft de prijzen fors verhoogd. Kortom; brandstofinflatie bepaalt het beeld in de komende maanden in sterke mate en de overige inflatiesoorten gaan niet dalen.

Op 12 september berichtte het CBS over de faillissementen in augustus; een toename van 5 procent ten opzichte van juli.  Al 16 maanden op rij is het aantal faillissementen hoger dan in dezelfde maand een jaar eerder, maar dat valt nog reuze mee in verhouding tot rampjaar 2013. Waar om politiek begrijpelijke redenen nauwelijks aandacht voor is, zijn de aantallen vrijwillige bedrijfsbeëindigingen. Daar wordt door de media, noch de politiek aandacht aan besteed en dat vind ik ernstig verwijtbaar. De huidige economische informatie is daarmee verre van compleet. Hoe ziet dat totaalplaatje eruit?

Faillissementen bedrijven

Als een bedrijf zijn schulden niet meer kan betalen, kan het failliet worden verklaard door de rechter. In economisch slechte tijden gaan meer bedrijven failliet dan in economisch goede tijden. Het aantal faillissementen neemt de laatste jaren structureel toe, maar is nog niet vergelijkbaar met rampjaar 2013 waarin er 8376 bedrijven failliet werden verklaard, aldus het CBS in deze rapportage.

Als je naar onderstaande grafiek kijkt, zie je de ontwikkeling sinds 2019 grafisch weergegeven. Na een korte, felle piek in mei 2020, daalt het aantal faillissementen weer. Hoofdzakelijk door de massale coronasteun van de overheid. Vanaf najaar 2021 begint het aantal echter weer te stijgen. In het eerste half jaar van 2023 gingen 1.513 bedrijven failliet. In de eerste helft van rampjaar 2013 waren dat er 4.150.

In welke branches zien we de meeste faillissementen?

De handel behoort tot de bedrijfstakken met de meeste bedrijven. Daarom zie je daar in absolute zin de meeste faillissementen. Relatief gezien, dus het aantal faillissementen als percentage van het aantal bedrijven, werden er in augustus de meeste faillissementen uitgesproken in de sector vervoer en opslag. Belangrijkste redenen hiervoor zijn de ongekende verhogingen van de brandstofprijzen en de loonstijgingen ter compensatie van de uit de hand lopende inflatie. Dat valt onder andere te lezen in deze analyse van kredietverzekeraar Allianz Trade.

“De toename van het aantal bedrijfsfaillissementen is voor de meeste landen al een feit, met name voor de Europese topmarkten (het VK, Frankrijk, Spanje, Nederland, België en Zwitserland), die twee derde van de stijging vertegenwoordigen”, aldus het Allianz rapport.

Ook in de bouw zien we een forse toename van het aantal faillissementen in augustus. Dat heeft te maken met de rem op bouwactiviteiten door de verlammende stikstofdiscussie, maar ook met de gestegen grondstof- en energieprijzen.

Wat is de verwachting voor de rest van 2023 en 2024?

Volgens de researchafdeling van Allianz loopt het aantal faillissementen nergens zo hard op als in Nederland. In totaal zijn 44 landen onderzocht. Nederland komt daarbij als koploper uit de bus. Johan Geeroms, Director Risk Underwriting Benelux: “Nederland is als open exportland altijd ultragevoelig voor internationale ontwikkelingen. De neergang van de economie komt hier hard aan. Daarbij zou je ook vraagtekens kunnen zetten bij de overheidssteun. Veel mkb-bedrijven klagen over de effectiviteit. Wat ook meespeelt is dat een groot aantal bedrijven hun corona-schulden moeten terugbetalen. Bijna 300.000 ondernemers hebben samen een schuld van ruim 19 miljard euro.”

De verwachting is dus een verdere toename van het aantal faillissementen per maand in de komende anderhalf jaar. De gevoeligste sectoren zijn daarbij de handel, bouw en industrie.

Hoogste aantal vrijwillige bedrijfsbeëindigingen sinds 2007

Bij een vrijwillige bedrijfsbeëindiging heeft de eigenaar/ DGA zelf besloten om tijdig te stoppen en daarmee een faillissement te voorkomen. Die vrijwillige beëindiging heeft uiteraard een dringende reden; doorgaans een gebrek aan toekomstperspectief, incidenteel een geval van pensionering.

In tegenstelling tot de faillissementscijfers, bericht het CBS niet maandelijks over het aantal vrijwillige bedrijfsbeëindigingen. Rapportages gebeuren ad hoc. Een laatste grote inventarisatie hield het CBS in augustus 2022.

In het eerste halfjaar van 2022 zijn 76 duizend (!) bedrijven opgeheven. Sinds de start van de meetmethode in 2007 was dit aantal niet eerder zo hoog, aldus het CBS. In dezelfde periode 2021 ging het nog om bijna 52 duizend bedrijfsopheffingen. Van alle bedrijfsopheffingen in het eerste halfjaar van 2022, betrof het in 64 duizend van de gevallen een bedrijf met één werkzame persoon, vooral zzp’ers. In 2021 waren dat er in het eerste halfjaar bijna 44 duizend. Dus een toename van maar liefst 20 duizend in één jaar tijd, oftewel 45 procent.

Het wordt heftiger als we naar de bedrijven met meer werkzame personen kijken. In de eerste zes maanden van 2022 werden iets meer dan 12 duizend bedrijven met meer werkzame personen opgeheven. In dezelfde periode van 2021 ging het nog om bijna 8 duizend bedrijven. Een stijging met 50 procent in slechts een jaar tijd!

Branches met de meeste vrijwillige bedrijfsbeëindigingen

In de eerste helft van 2022 zijn vooral meer webwinkels opgeheven, vergeleken met dezelfde periode in 2021. In totaal legden 6.785 webwinkels de werkzaamheden neer. Met name webwinkels in kleding (bijna 1.700), huis- en tuinartikelen (1.185) en een algemeen assortiment (1.180) stopten de werkzaamheden.

Naast webwinkels, zijn er in de eerste zes maanden van 2022 ook meer organisatieadviesbureaus (ruim 5 duizend) en financiële holdings (ruim 3 duizend) opgeheven. Het aantal opgeheven financiële holdings verdubbelde zelfs, vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. In de horeca werden 1.160 restaurants opgeheven.

Hoe staat het in 2023 met de vrijwillige bedrijfsbeëindigingen?

Duidelijk is dat het aantal vrijwillige bedrijfsbeëindigingen een veelvoud betreft van het aantal maandelijks geregistreerde faillissementen. Daar zit vaak veel persoonlijk leed achter, om nog maar niet te spreken van verloren werkgelegenheid.

Redenen waarom vrijwillige bedrijfsbeëindiging toeneemt, variëren van het niet terug kunnen betalen van te veel ontvangen coronasteun, het nog moeten betalen van achterstallige belastingen na de coronatijd, of de extra kosten die zijn veroorzaakt door de explosief toegenomen wetgeving en regeldruk vanuit de EU. Over dit laatste onderwerp maakt onder andere MKB-Nederland zich druk. Veelal tevergeefs, want de EU-wettenfabriek kent geen pauzestand.

Op de website bedrijfsbeëindigingen is te lezen dat het gemiddelde aantal vrijwillige beëindigingen per jaar rond de 150 duizend ligt. Dan praat je over 40 tot 50 keer het aantal faillissementen per jaar!

Hoe zit het met de ontwikkelingen tot op heden? Het aantal lijkt voor dit jaar gelijke tred te houden met 2022. Op deze pagina van de site kun je per branche onderzoeken hoeveel bedrijven er vrijwillig zijn gestopt. Duidelijk is dat de cijfers over vrijwillige bedrijfsbeëindigingen een aanmerkelijk minder rooskleurig verhaal laten zien dan alleen de maandelijkse faillissementscijfers.

De dollar werd in 1944, tijdens de Conferentie van Bretton Woods, tot de reservemunt van de wereld benoemd. Daar hebben de Amerikanen veel plezier aan beleefd. Ze konden hierdoor tot op heden deels ‘op de pof’ leven en veel meer uit het buitenland importeren dan zij zelf exporteren. Ook gaf het ze de macht om onwillige landen zoals Rusland, China, Iran, Irak (en eventueel Duitsland) van sancties te voorzien waardoor de economieën van deze landen werden afgeremd. De BRICS-landen hebben daar nu genoeg van en zijn een tegenoffensief begonnen met een mogelijk eigen munt. Is dat een bedreiging voor de Amerikaanse dollar, en economie? 

Wat is BRICS?

BRICS is een afkorting van de deelnemende landen Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika (South Africa) en is een samenwerking die officieel startte op 16 juni 2009 te Rusland. Het idee is ontstaan als tegenhanger voor het (destijds) veel machtigere samenwerkingsverband van Westerse landen, de G7.

De vijf BRICS-landen vertegenwoordigen ruim 3 miljard mensen oftewel ongeveer 40 procent van de wereldbevolking en met bijna 40 miljoen km2 meer dan een kwart van het landoppervlak van de wereld. De vijf landen hebben in 2023 een gezamenlijk Bruto Nationaal Product (BNP) van 27.700 miljard dollar, gelijk aan ongeveer 37 procent van het wereldtotaal.

Het leven in die BRICS-landen is echter veel goedkoper dan in het Westen. Als je de koopkrachtpariteit (een maatstaf voor de koopkracht van een valuta in vergelijking met andere valuta’s) vergelijkt, dan blijken de BRICS-landen opeens de G7 fors te zijn voorbijgestreefd met een koopkracht van 56 biljoen dollar ten opzichte van 52 biljoen in de G7, aldus de website van Visual Capitalist.

BRICS gaat fors uitbreiden en wil van de dollar af

De BRICS is al lang de arrogantie van het Westen zat, aldus de president van Zuid-Afrika. Hij heette een groot aantal nieuwe leden welkom als BRICS-lid tijdens de 15^e jaarlijkse bijeenkomst op 24 augustus van dit jaar. Vanaf 1 januari worden de BRICS-landen uitgebreid met; Argentinië, Egypte, Ethiopië, Iran, Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten. Met deze uitbreiding groeit het BRICS BNP gemeten in Amerikaanse dollars met 36 procent. Daarmee heeft de ‘nieuwe’ BRICS wereldwijd ongeveer 25 procent meer koopkracht in huis dan de G7.

In koopkracht liep de huidige BRICS dus al voor op de G7 van het oude Westen, maar dat verschil wordt vanaf 1 januari 2024 nog veel groter. Dat zie je ook al duidelijk terug in onderstaande grafiek.

Een onderdeel van het BRICS-beleid is ‘de-dollarisation’, oftewel afschaffing van de Amerikaanse dollar als reservemunt. Volgens een ING bericht van 24 augustus dit jaar, wordt dat risico aanzienlijk groter als het nieuwe BRICS lid Saudi-Arabië voortaan niet meer zijn olieverkopen in Amerikaanse dollars gaat factureren.

Hoe snel komen we van de dollar als reservemunt af?

Sinds de aangekondigde uitbreiding van de BRICS-landen wordt er door velen druk gespeculeerd over de snelheid waarmee de dollar van het wereldtoneel zou kunnen verdwijnen en de gevolgen daarvan.

Wat die snelheid betreft, maken de partijen die er iets van snappen zich niet al te veel zorgen. ING verwacht dat de afschaffing van de dollar als reservemunt een proces van decennia zal zijn, ondanks de druk vanuit BRICS. Die druk zit namelijk vooral op verkoop van olie en die handel betreft ‘slechts’ 15 procent van het wereldhandelsvolume. De dollar wordt in ca. 65 procent van de wereldhandel ingezet als betaalmiddel.

Een nieuwe reservemunt introduceren is een hele klus

Een munt is niet ‘zomaar’ een reservemunt als landen daarvoor kiezen. Er moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan. Bijvoorbeeld het oprichten van een gemeenschappelijke munt met een gemeenschappelijke centrale bank zoals de euro er een voorbeeld van is. Daarnaast moet er een ‘clearing’ systeem worden opgezet tussen de landen die met verschillende munten willen betalen. Een clearing house is een financiële instelling die is opgericht om de uitwisseling van betalingen, effecten of derivatentransacties te vergemakkelijken.

Een clearing house staat tussen twee clearingfirma’s (ook wel deelnemers genoemd). Het doel ervan is om het risico te verkleinen dat een partij zijn verplichtingen inzake handelsafwikkeling niet nakomt. Er bestaan bilaterale en centrale clearing houses. De eerste werkt tussen twee landen met verschillende valuta, bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk en Hongarije. Het tweede werkt tussen een gemeenschappelijke munt zoals de euro en de Engelse pond.

Een gemeenschappelijke munt zou de BRICS-landen in theorie in staat stellen om van bilaterale naar multilaterale clearing in handelsregelingen over te stappen en hun afhankelijkheid van de dollar te verminderen. In een verklaring die op de bijeenkomst in Johannesburg op 24 augustus werd vrijgegeven, werd echter geen melding gemaakt van een gemeenschappelijke munt, maar werd de nadruk gelegd op bilaterale clearing, de op één na beste optie.

Het benadrukte het belang van “het aanmoedigen van het gebruik van lokale valuta in de internationale handel en financiële transacties tussen de BRICS en tussen hun handelspartners”, aldus OMFIF. Zonder gemeenschappelijke BRICS-munt en centraal clearing house voorlopig geen serieuze bedreiging van de dollar. 

De hegemonie van het Westen wordt wel afgebroken; wat zijn daar de gevolgen van?

We zien een jarenlange afname van de productiviteit in de G7 landen, gekoppeld aan serieuze vergrijzing. Daar staat een explosieve groei van de productiviteit in de BRICS-landen tegenover met een sterk groeiende jonge bevolking. De G7 is zijn economische macht (in PPP gemeten) al kwijt tegenover de BRICS. Dat leidt tot een groeiende verarming in de G7 landen. Deze is al merkbaar in landen als het Verenigd Koninkrijk en Duitsland.

Volgens emeritus-hoogleraar in de economie prof. Richard Wolff accepteren de westerse elites deze ontwikkeling niet omdat deze hun opgebouwde vermogen aantast. De negatieve financieel/ economische ontwikkeling van de G7 moet op de burgers, middenklasse en het mkb afgewenteld worden volgens Wolff in deze lezing uit juli dit jaar.

In de lezing legt Wolff uit dat de vrijemarkteconomieën van het Westen doelbewust omgebouwd worden naar een totalitair geheel onder supervisie van de Verenigde Staten. Een controlemaatschappij die als doel heeft om de rijkdom van de westerse elite te behouden ten koste van de welvaart van de westerse burgers en middenklasse.

De opvattingen van Wolff verklaren veel antidemocratische ontwikkelingen in het Westen die we sinds het begin van de coronacrisis mee hebben gemaakt en nog meemaken. Kortom; de groei van BRICS ten koste van de groei in het Westen (G7), leidt hier tot een autoritaire samenleving waarin toenemend ontevreden burgers steeds meer spanningen met hun regeringen ondervinden.